88. The demonstrative adverb of manner and degree, related to the demonstrative pronoun tiu, is tiel, in that (this) manner, in such a way, thus, so. Like English "thus," "so," tiel may modify adjectives and other adverbs, by indicating degree:

Ĉu oni tiel helpas amikon? Does one help a friend in that (this) way?
Mi ĝin skribis tiel, I wrote it thus (in such a way).
La vetero estas tiel bela, the weather is so beautiful.
Tiel mallonge li parolis, thus briefly he spoke.
Mi trovis tiel belan floron, I found such a beautiful flower.
Li prenis tiel multe, he took that much (so much).

89. The relations which prepositions express may be of various kinds. As in English, a certain number of prepositions primarily expressing place may also express time-relations. Such prepositions are antaŭ, ĉirkaŭ, de, en, ĝis, inter, post, and je (whose use in other than time-relations will be explained later):

Mi foriros ĉirkaŭ junio, I shall depart about June.
De tiu horo mi estis via amiko, from that hour I was your friend.
Li ne parolis al mi de tiu semajno, he did not speak to me since from) that week.
En la tuta monato ne neĝis, it did not snow in (at any time within) the entire month.
Mi dormis ĝis malfrua horo, I slept until (up to) a late hour.
Ĝis nun li ne vidis vin, until now he did not see you.
Inter marto kaj junio mi iros tien, between March and June I shall go there.
Je malfrua horo li foriris, at a late hour he went away.
Mi iros tien je dimanĉo, I shall go there on Sunday.
Je tiu horo li vokis min, at that hour he called me.
Ŝi ne restis tie post julio, she did not stay there after July.
Post ne longe mi vokos vin, soon (after not long) I shall call you.

90. When a definite date or point in time is expressed, antaŭ means "before." When used with an expression of an amount of time, it is to be translated by "ago" following the expression (not by "before" preceding it):

Antaŭ dimanĉo mi foriros, before Sunday I shall go away.
Mi vidis lin antaŭ tiu horo, I saw him before that hour.
Li skribos ĝin antaŭ la nova jaro, he will write it before New Year.
Antaŭ multaj jaroj mi trovis ĝin, many years ago I found it.
Mi rompis ĝin antaŭ longa tempo, I broke it a long time ago.
Antaŭ tre longe vi legis tiun libron, you read that book very long ago.
Li venis antaŭ ne longe, he came recently (not long ago).
Antaŭ malmultaj jaroj li forkuris, a few years ago he escaped.

Antaŭ multaj jaroj ni preferis resti en nia malgranda domo trans la rivero, dum la tuta aŭtuno. Sed nun ni restas tie nur ĝis oktobro. De aŭgusto ĝis oktobro la vetero estas tre agrabla tie, sed baldaŭ post tiu monato la fortaj ventoj blovas, kaj la folioj komencas fali. La frosto kovras la teron, kaj baldaŭ neĝas tre ofte. Ju pli nudaj estas la arboj, des pli malbelaj ili ŝajnas. La vetero antaŭ novembro ne estas tro malvarma, sed post tiu monato ni opinias ke la urbo estas pli agrabla ol domo inter kampoj kaj arboj, trans larĝa rivero. La frosto, neĝo kaj glacio kovras la teron en decembro, januaro kaj februaro. Sed la monato septembro ŝajnas tre agrabla, pro siaj multaj plezuroj. La viroj laboras energie en la kampoj, de la mateno ĝis la vespero. Ili rikoltas la flavan grenon, kaj kolektas la fruktojn. Sed je dimanĉo oni ne laboras tiel energie, sed dormas ĝis malfrua horo, tial ke je tiu tago oni ripozas. Je lundo oni komencas labori tre frue, kaj je mardo oni ankaŭ laboras energie. En septembro la vojoj ne estas tro kotaj, kaj longaj promenoj estas ofte agrablaj. Ju pli ofte mi promenas kun miaj amikoj, des pli multe mi ŝatas tiajn promenojn. Sed hieraŭ mi estis tre laca post la promeno, tial mi ripozis sur granda mola seĝo. Antaŭ ne longe la patro promenis kun mi, sed ni ne estis tiel lacaj je tiu tago. Ŝajnas ke ju pli ofte ni promenas, des malpli lacaj ni estas post la promenoj. Post ne longe mi estos pli forta.

1. Many years ago we had a small house across the river. 2. We did not remain there during the entire year, but only in the warmer months of the summer. 3. Often we stayed until September or even until October. 4. My younger brothers and sisters amused themselves very well there from (the) morning until (the) evening. 5. They amused themselves among the flowers and trees, or went from there into the large fields. 6. Here the men work energetically, and harvest the ripe yellow grain. 7. Only on Sunday do they rest, because on that day one does not work. 8. Between August and November the men work more than in the winter. 9. In December and after that month they rest, for (83) from that time the frost, ice and snow cover the ground. 10. Because of the snow on the ground, long walks are not pleasant in the winter. 11. Recently (90) we went walking in the park across the river, but we were so tired after that walk! 12. The longer the walk is, the sooner one wishes to rest. 13. On Monday it rained, so (78) we read stories and wrote letters, in a pleasant light room in our house. 14. Before evening, however, the sun shone, and the streets were not so muddy. 15. On Tuesday these streets were almost dry, and soon the roads near the river and between the fields will also be dry. 16. A few years ago those roads were very good.

91. Duration of time and a date or point in time may be expressed not only by use of the prepositions dum, during, and je, at, on, but also (as in English) without the use of any preposition. When no preposition is used, the word or words indicating time are put in the accusative case:

Li restis tie la tutan semajnon (dum la tuta semajno), he stayed there the whole week (during the whole week).
Ŝi estis feliĉa longan tempon (dum longa tempo), she was happy a long time (during a long time; for a long time).
Ni rajdos tagon kaj nokton (dum tago kaj nokto), we shall ride a day and a night (during a day and a night; for a day and a night).
Mi venis dimanĉon (je dimanĉo), I came Sunday (on Sunday).
Tiun horon (je tiu horo), li forkuris, that hour (at that hour) he escaped.

92. Although generally preferable, an accusative construction must be carefully placed, or avoided altogether, if confusion with other accusatives (expressing direction of motion, direct object, etc.) might result:

Mi volas iri Bostonon je lundo, I wish to go to Boston on Monday.
Mi volas iri al Bostono lundon, I wish to go to Boston Monday.
Lundon mi volas iri Bostonon, Monday I wish to go to Boston.

93. An accusative of time, as well as a temporal adverb, may further define or be defined by another expression of time:

Li venis longan tempon antaŭ tiu horo, he came a long time before that hour.
Jaron post jaro ili restis tie, year after year they stayed there.
hodiaŭ matene, this morning.
hodiaŭ vespere, this evening.
hodiaŭ nokte, tonight.
hieraŭ vespere, last evening.
hieraŭ nokte, last night.
dimanĉon matene, Sunday morning.
lundon vespere, Monday evening.
mardon nokte, Tuesday night.

94. An accusative of time does not necessarily imply that the act or state mentioned occurs oftener than the instance cited. An adverb from the same root usually gives an idea of frequency or repetition:

Li iros al ilia domo dimanĉon, he will go to their house Sunday.
Li iras al ilia domo dimanĉe, he goes to their house Sundays.
Li laboris tagon kaj nokton, he worked a day and a night.
Li laboras tage kaj nokte, he works day and night (by day and by night).

95. The object or purpose with reference to which an act is performed or a condition exists is expressed by the preposition por, for. It directs the thought toward its complement, contrasting thus with pro (86):

Mi havas libron por vi, I have a book for you.
Mi ne havas la tempon por tiel longa promeno, I have not the time for so long a (such a long) walk.
Ili faris ĝin por via plezuro, they did it for your pleasure.

Antaŭ tre longa tempo Dio faris la mondon. Li vidis ke la floroj havas belajn kolorojn, ke la arboj estas altaj kaj verdaj. Tiam li vokis la sezonojn kaj diris "Belan mondon mi faris por vi.Ĉu vi gardos ĝin tage kaj nokte, kaj estos tre zorgaj pri ĝi?" La sezonoj respondis "Jes," kaj ridis pro ĝojo. Mallongan tempon ili ŝajnis esti tre feliĉaj inter la arboj kaj floroj de la nova mondo. Sed ne multajn semajnojn ili tiel zorge gardis la mondon. Ili komencis malpaci (quarrel) inter si, de la mateno ĝis la vespero, kaj ofte forgesis la arbojn kaj florojn. Ju pli ili malpacis, des malpli zorge ili gardis la mondon. La malkonstanta printempo ne ŝatis la kvietan vintron, kaj ploris pri la malvarma neĝo. La varma brila somero diris ke la aŭtuno estas tro malbrila. La laca aŭtuno volis ripozi, kaj riproĉis la malkonstantan printempon pri ĉi ties kota vetero. Pli kaj pli multe ili malpacis, kaj post ne longe ili tute ne restis amikoj. Tiam la aŭtuno diris "Mi ne povas pli longan tempon labori kun vi pro la mondo. Niaj gustoj estas tro diversaj. Tial hodiaŭ matene ni dividos la mondon inter ni." La vintro respondis "Bone! Mi estas preta," kaj la somero kaj la printempo ridis pro ĝojo. Tiun tagon ili dividis la mondon inter si. La vintro konstruis sian domon en la plej nordaj kaj sudaj landoj. Tie la frosto, neĝo kaj glacio kovras la tutan landon, dum la tuta jaro. La brila energia somero prenis por si la mezon de la mondo. Tial la vetero tie estas plej varma kaj brila. La aŭtuno kaj la printempo prenis por si la landojn inter la vintro kaj la somero. Tial la vetero estas nek tro varma nek tro malvarma en ĉi tiuj landoj. Tiam la sezonoj rakontis al Dio ke ili tiel dividis la mondon inter si.

1. Tuesday my brother heard an interesting story, and Wednesday evening after a pleasant walk he related it to me. 2. The story is, that many years ago God made the beautiful new world, and gave it to the seasons. 3. They laughed for joy, and said that they would guard it well. 4. They were ready for pleasure, and also were willing (volis) to work energetically for-the-sake-of the new young world. 5. Almost a year they were happy, but these seasons were too diverse, and could not long remain friends. 6. The brilliant summer wept and reproached the tired autumn. 7. The autumn preferred to rest, and disliked the muddy weather of the inconstant spring. 8. The quiet winter concealed itself beneath the frost and soft white snow, and wished to sleep. 9. The longer they kept the world among them, the more they quarreled. 10. Soon the autumn made the proposition, "We will divide the world." 11. Immediately that morning the seasons divided the world among themselves. 12. The northern and southern lands now belong to the winter, and the middle of the world belongs to the summer. 13. The spring and autumn took for themselves those lands between the winter and summer.

96. The time during which an act takes place or a condition exists may be expressed not only by an adverb or accusative of time (91), or by use of the preposition dum, but also by a clause introduced by dum:

Li venis dum vi forestis, he came while (during-the-time-that) you were away.
Dum la sezonoj malpacis, ili forgesis pri la mondo, while the seasons quarreled, they forgot about the world.
Ni ridas pro ĝojo dum neĝas, we laugh for joy while it is snowing.

97. A clause expressing an action or condition as preceding or anticipating that of the main verb is introduced by antaŭ ol:

Mi foriros antaŭ ol vi venos, I shall depart before you (will) come.
Antaŭ ol vi riproĉis lin, li ne ploris, before you reproached him, he did not weep.
Vi ploris antaŭ ol vi ridis, you wept before (sooner than) you laughed.

98. An infinitive may be substantively used with anstataŭ to express substitution, with por to express purpose (Cf. Old English "But what went ye out for to see," Matt. xi, 8), and with antaŭ ol to express anticipation. It is usually translated by the English infinitive in -ing:

Anstataŭ resti li foriris, instead of staying he went away.
Vi malhelpas anstataŭ helpi min, you hinder instead of helping me.
Ni venis por helpi vin, we came to help (in order to help) you.
Mi estas preta por iri merkredon, I am ready to go (for going) Wednesday.
Li havos tro multe por fari, he will have too much to do.
Mi laboros antaŭ ol ripozi, I shall work before resting.
Antaŭ ol foriri, li dankis min, before going away, he thanked me.
Dio faris la mondon antaŭ ol doni ĝin al la sezonoj, God made the world before giving it to the seasons.

99. After nouns indicating a quantity or portion of some indefinite whole, the substantive expressing that indefinite whole is preceded by the preposition da, of:

Estas skatolo da ĉerizoj tie, there is a box of cherries there.
Mi trovis grandan sakon da mono, I found a large bag of money.
Li havas teleron da viando, he has a plate of meat.
Post horoj da ĝojo ofte venas horoj da malĝojo, after hours of joy there often come hours of sorrow.

100. The preposition da must not be used if a quantity or portion of a definite or limited whole is expressed. If the word indicating the whole is limited by la, it is thereby made definite:

Telero de la maturaj pomoj, a plate of the ripe apples.
Sako de la bona kafo, a sack of the good coffee.

Antaŭ multaj jaroj saĝa greka viro, Diogeno, loĝis en granda urbo. Li opiniis ke ju pli malmulte oni bezonas, des pli feliĉa oni estas. Por montri al la mondo ke li ne bezonas multe, kaj ke tial li havas sufiĉe por esti feliĉa, li loĝis en granda malnova barelo, anstataŭ havi domon. Anstataŭ kuŝi nokte sur lito aŭ almenaŭ sur mola tapiŝo, li eĉ dormis en tiu barelo. Oni multe parolis pri Diogeno en la urbo, ne nur ĉar li tiel loĝis, sed ankaŭ pro liaj saĝaj diroj. Post kelke da tempo (some time) la reĝo Aleksandro Granda venis tien por viziti la urbon. Dum li estis tie li aŭdis pri Diogeno, kaj demandis pri li. "Ĉu li loĝas en la urbo?" Aleksandro diris. "Kvankam vi ne konas lin, mi opinias ke mi volas vidi tian viron." Oni respondis "Diogeno estas saĝa viro, sed anstataŭ loĝi en domo, li preferas sidi la tutan tempon en malnova barelo. Anstataŭ porti (wearing) purajn vestojn, li portas nur malpurajn ĉifonojn, ĉar li opinias ke ju pli malmulte li bezonas, des pli feliĉa li estos." Aleksandro diris "Antaŭ ol foriri de via lando mi vizitos tiun viron." Antaŭ ol li foriris de la urbo, Aleksandro iris kun nombro da amikoj por viziti Diogenon, kaj trovis lin en lia barelo. "Ĉu tiu viro volas paroli al mi?" demandis Diogeno per laŭta voĉo. Aleksandro Granda respondis "Mi estas la reĝo Aleksandro, kaj mi volas koni vin. Mi vidas ke kvankam vi estas saĝa vi estas tre malriĉa.Ĉu vi ne volas kelkajn novajn vestojn anstataŭ tiuj malpuraj ĉifonoj?" Diogeno tuj diris "Antaŭ ol vi venis kaj staris inter mi kaj la suno, ĉi tiu tre varme brilis sur min.Ĉu vi venis por fari bruon kaj por veki min?" Aleksandro ridis kaj diris "Mi vidas ke vi havas sufiĉe por esti feliĉa. Tial mi estas preta por foriri."

1. Diogenes was a wise man who dwelt in a Greek city, many years ago. 2. In order to show to the inconstant world that one does not need much in order to be happy, he did not have even a house or a bed. 3. He stayed day and night in a big barrel, instead of residing in a house. 4. He preferred to wear old rags, instead of good clean clothes. 5. He said "The less one needs, the happier he will be." 6. While Alexander the Great was visiting that city, people talked to him about Diogenes. 7. They asked "Are you acquainted-with that wise man?" 8. Soon the king went with a number of his friends to that-man's big barrel, in the middle of the city. 9. Diogenes was asleep, but the noise of the loud voices waked him, and he said angrily "You are standing between me and the sun! Will you not go away at once?" 10. Although several of the men laughed, Alexander said "We did not come to quarrel with you. 11. I see that you have enough to be happy, so instead of talking and making a noise we shall leave (go away from) you at once." 12. Before Diogenes could answer, Alexander had quietly walked away.

101. After adverbs used to indicate a quantity or portion of some indefinite whole, as well as after nouns of such meaning (99), the substantive expressing the indefinite whole is preceded by the preposition da:

Multe da bruo, much (a quantity of) noise.
Tiel malmulte da tempo, so little (such a small quantity of) time.
Kelke da pomoj, some (an indefinite number of) apples.

102. Verbs may be modified by an adverb and prepositional phrase containing da:

Li trinkis malmulte da akvo, he drank little (not much) water.
Estas multe da sablo en la dezerto, there is much sand in the desert.
Ju pli neĝas, des pli multe da neĝo kuŝas sur la vojoj, the more it snows, the more snow lies on the roads.

103. It is evident from the above examples that an adverb followed by da has a somewhat collective sense, indicating a general sum, mass, or portion of the whole, without distinction of particulars. An adjective of quantitative meaning, on the other hand, usually indicates consideration of the individuals composing the sum or mass named:

En urbo oni havas multe da bruo, in a city one has much noise.
Ni aŭdis multajn bruojn, we heard many (different) noises.
Tie oni havas multe da plezuro, there one has much pleasure.
Oni havas multajn plezurojn tie, people have many (different) pleasures there.

104. The demonstrative adverb of quantity related to the demonstrative pronoun tiu is tiom, that (this) much, that many, that quantity, so much, etc.:—”

Mi donis tiom da mono al vi, I gave that much (that amount of) money to you.
Mi aĉetis tiom da viando, I bought that much meat.
Tiom de la libroj mi legis, that many of the books I read.

105. A clause of result (also called a consecutive clause) expresses an action or condition as due to, or resulting from, something indicated in the main sentence, as "he is so strong that he can do it," "I had so much pleasure that I laughed heartily." In Esperanto a result clause is introduced by ke, preceded (directly or in the main sentence) by an adverb or adjective of manner, degree, or quantity:

Diogeno estis tiel saĝa greka viro ke Aleksandro laŭdis lin, Diogenes was such a wise Greek man that Alexander praised him.
Mi havis tiom da plezuro ke mi tre ridis, I had so much pleasure that I laughed very much.
Ĝi estas tia vilaĝo ke mi ŝatas loĝi tie, it is such (that sort of) a village that I like to live there.

Hodiaŭ matene mi iris kun la patrino al la plej granda butiko en nia vilaĝo. Tie ŝi aĉetis tiom da legomoj kaj fruktoj ke ni tute ne povis porti ilin. Tial juna knabo venis kun ni, kaj portis kelke da ili por ni. La patrino ne aĉetis tiel multe je vendredo, sed hodiaŭ estas sabato, kaj ŝi volis aĉeti legomojn por dimanĉo, ĉar dimanĉe oni ne povas iri en la butikojn. Tial sabate oni kutime aĉetas sufiĉe por la manĝoj de sabato kaj dimanĉo. Meze de la butiko staras multe da bareloj. En ĉi tiuj oni trovas grandan nombron da freŝaj puraj legomoj. La patrino aĉetis tiel multe da asparago kaj novaj pizoj, kaj tiel grandan sakon da terpomoj, ke la tablo restis preskaŭ nuda. Mi vidis brasikon tie, sed tiun legomon mi malŝatas, kvankam oni diras ke ĝi estas tre bona legomo. Antaŭ ol foriri de la butiko la patrino aĉetis kelke da ovoj, kaj rigardis la fruktojn en bareloj apud la pordo. Ili ŝajnis tiel bonaj ke ŝi aĉetis kelkajn maturajn pomojn kaj skatolon da fragoj. Dum oni donis al ŝi la fruktojn, mi aĉetis kelkajn funtojn da sukero. Tiam ni estis pretaj por foriri el la butiko. Sur la vojo ni aŭdis tiel grandan bruon ke mi lasis la patrinon kaj kuris trans la straton. Mi trovis tie infanon,la filon de nia najbaro. Li faris la bruon, ĉar li falis de la arbo antaŭ sia domo, kaj tre laŭte ploris. Li diris al mi ke li havas multajn kontuzojn sur la kapo.Ĉar mi bone konas la infanon, mi demandis "Ĉu vi volas grandan ruĝan pomon? Mi havas tian pomon por vi." Li tuj kaptis la pomon, kaj mi foriris. Tiam la patrino kaj mi iris al la domo.

1. I shall go to the village today with my younger sister. 2. We wish to buy some eggs, vegetables and fruit for Mother. 3. Mother prefers to remain in the house, because it is raining. 4. It rained on Thursday and Friday, but today it is not raining very much. 5. The air is warm and pleasant, and we shall carry umbrellas with us. 6. We shall buy some new peas, a box of strawberries and several pounds of sugar. 7. Thus we shall have enough for the meals of Saturday and Sunday. 8. I wonder whether we shall see such asparagus and such cabbage on the tables or in the barrels. 9. Although I do not often eat such vegetables, Father and Mother are very fond of (multe ŝatas) both cabbage and asparagus. 10. We shall also buy enough milk for several glasses of milk, and we shall need much cream for the strawberries. 11. It seems that we shall buy such a number of vegetables that we cannot carry them. 12. While we were standing near the door, ready to go toward the village (46), we heard a loud voice. 13. A child was standing in the street, and crying. 14. He wished to go with his mother to visit some friends. 15. I suppose that a noise on the street waked him, and he did not wish to remain in his bed.

106. The interrogative pronoun (and pronominal adjective) is kiu, who, which. Since the use of this pronoun indicates a question, the sentence containing it does not need the interrogative adverb ĉu (30):

Kiu vokas vin? Who calls you?
Kiun vi vokas? Whom do you call?
Kiuj el vi vokis nin? Which (ones) of you called us?
Kiujn li helpis? Whom (which ones) did he help?
Kiun tagon vi venos? What day will you come?
Kiujn legomojn vi preferas? What vegetables do you prefer?
Mi miras kiun libron vi aĉetis, I wonder which book you bought?

107. The interrogative pronoun kiu has a possessive or genitive form kies, whose:

En kies domo vi loĝas? In whose house do you reside?
Kies amikojn vi vizitis? Whose friends did you visit?

108. A participle is a verbal adjective, as in "a crying child." It agrees like other adjectives with the word modified (19, 24). The participle from a transitive verb (22) may take a direct object, and a participle expressing motion may be followed by an accusative indicating direction of motion (46). The present active participle, expressing what the word modified is doing, ends in -anta, as vidanta, seeing, iranta, going:

La ploranta infano volas dormi, the crying child wishes to sleep.
Mi vidas la falantajn foliojn, I see the falling leaves.
Kiu estas la virino aĉetanta ovojn? Who is the woman buying eggs?
Mi parolis al la viroj irantaj vilaĝon, I talked to the men (who were) going toward the village.

109. A participle may be used predicatively with a form of esti, as Mi estas demandanta, I am asking, La viro estas aĉetanta, the man is buying. Such combinations are called compound tenses, in contrast to the simple or aoristic tenses.

Compound tenses occur less often in Esperanto than in English, and an aoristic Esperanto tense may often be translated by an English compound tense, as La birdoj flugas, the birds are flying. When used to form a compound tense, the verb esti is called the auxiliary verb. No other verb is ever used as an auxiliary (a simpler method than in English, which uses be, have, do, will, shall, would, etc.).

110. The compound tense formed by using the present active participle with the present tense of esti is called the progressive present tense. It differs from the aoristic present by expressing an action as definitely in progress, or a condition as continuously existing, at the moment of speaking. The conjugation of vidi in this tense is as follows:

mi estas vidanta, I am seeing.
vi estas vidanta, you are seeing.
li (ŝi, ĝi) estas vidanta, he (she, it) is seeing.
ni estas vidantaj, we are seeing.
vi estas vidantaj, you (plural) are seeing.
ili estas vidantaj, they are seeing.

111. Words expressing the place where the action indicated by the root occurs, or where the object indicated by the root may be found, are formed by inserting the suffix -ej- before the noun-ending:

ĉevalejo, stable (from ĉevalo, horse).
dormejo, dormitory (from dormi, to sleep).
herbejo, meadow (from herbo, grass).
loĝejo, lodging-place, dwelling (from loĝi, to dwell, to lodge).

Oni ofte miras kies domo en nia vilaĝo estas plej bela, kaj kiu domo estas la plej agrabla loĝejo. Nia domo ne estas tre granda, sed ĝi estas nova kaj ni multe ŝatas ĝin. Ĝia salono estas granda, kun belaj puraj kurtenoj kovrantaj la fenestrojn, kaj mola dika tapiŝo kovranta la plankon.Ĉi tie estas kelkaj seĝoj, malgranda tablo, kaj longa kanapo. Personoj vizitantaj nin kutime sidas en ĉi tiu ĉambro, kaj dum ni estas sidantaj tie ni nur parolas, anstataŭ skribi aŭ legi. Alia ĉambro en la domo estas tre luma kaj agrabla, sed malpli granda.Ĉi tie staras tablo sufiĉe granda por nia tuta familio, kaj en tiu ĉambro oni manĝas. Ofte ni restas tie longan tempon post la manĝo, ĉar la patro rakontas interesajn rakontojn al ni, kaj ni multe ridas, kaj demandas pri tiuj rakontoj, kaj tiel bone amuzas nin ke mi preskaŭ forgesas pri miaj lecionoj. Tamen mi havas multe da lecionoj por lerni, kaj ili tute ne estas facilaj. Je tre frua horo matene mi iras al la lernejo, kun miaj fratoj kaj fratinoj. Nur sabate kaj dimanĉe ni ne iras tien. La lernejo estas malnova kaj malgranda, sed oni estas nun konstruanta novan pli grandan lernejon apud nia domo. Dum la infanoj estas lernantaj siajn lecionojn tie, la patrino kutime iras al la bakejon, por aĉeti sufiĉe da pano, por la manĝoj de la tago. Ofte ŝi iras ankaŭ al aliaj butikoj. Ĵaŭdon ŝi aĉetis kelke da novaj pizoj, kaj da asparago. Vendredon ŝi aĉetis kelkajn funtojn da sukero, skatolon da fragoj, kaj sufiĉe da kremo kaj lakto. Hodiaŭ ŝi estas aĉetanta brasikon kaj sakon da terpomoj. Ŝi volas kuiri tre bonan manĝon, tamen ŝi havas tro multe por fari en la kuirejo, ĉar ŝi ne havas servistinon.

1. Who is the woman sitting on the sofa in the parlor? 2. I can not easily see her, but I hear her voice. 3. I wonder whose voice that is. 4. However, I think that it is the voice of a friend of Mother's. 5. Now I can see her, although she does not see me. 6. I am well acquainted with her. 7. She is a friend of our whole family, and is visiting a neighbor of ours (najbaron nian) in this city. 8. My sister is sitting on the sofa in another room, and learning her lessons. 9. Soon she will go to school. 10. Whose book is she reading? 11. That thick book is mine, but the other books on the table near her are hers. 12. She prefers to sit in the sewing-room (111) to read or write (98), because the curtains in front of the windows are not too thick, and so (78) that room is very light and pleasant. 13. She also likes to look at the falling snow, and the men and women walking on the muddy streets. 14. On account of the cold weather, people are wearing thick clothes. 15. The men and boys are keeping their hands in their pockets while they walk. 16. The girls walking toward the school are friends of my sister's. 17. In that school they learn to cook. Soon they will be able to bake bread, and even to cook a whole meal. 18. I think such a custom is very good. 19. Many persons can not cook well enough (sufiĉe bone).

112. The interrogative adjective related to the interrogative pronoun kiu, is kia, what kind of, what sort of:

Kiajn vestojn li portis? What sort of clothes did he wear?
Kian panon vi preferas? What kind of bread do you prefer?
Mi miras kia persono li estas, I wonder what sort of a person he is.
Kia vetero estas? What sort of weather is it?
Kia plezuro! What a pleasure!

113. The compound tense formed by using the present active participle with the past tense of esti represents an act or condition as in progress in past time, but not perfected, and is called the imperfect tense. The conjugation of vidi in this tense is as follows:

mi estis vidanta, I was seeing.
vi estis vidanta, you were seeing.
li (ŝi, ĝi) estis vidanta, he (she, it) was seeing.
ni estis vidantaj, we were seeing.
vi estis vidantaj, you were seeing.
ili estis vidantaj, they were seeing.

114. The compound tense formed by using the present active participle with the future tense of esti represents an act or condition as in progress—”or a condition as existing continuously—”at a future time, and is called the progressive future tense. The conjugation of vidi in this tense is as follows:

mi estos vidanta, I shall be seeing.
vi estos vidanta, you will be seeing.
li (ŝi, ĝi) estos vidanta, he (she, it) will be seeing.
ni estos vidantaj, we shall be seeing.
vi estos vidantaj, you will be seeing.
ili estos vidantaj, they will be seeing.

Bonan matenon! Good morning! (I wish you "good morning.")
Bonan nokton! Good night! (I wish you a "good night.")
Multajn salutojn al via patro! (I send) many greetings to your father!
Dankon! Thanks! (I give to you "thanks.")
Ĉielon! Heavens! (I invoke the "heavens.")

116. The majority of roots have such a meaning that at least two kinds of words, and often three or four, may be formed from them by use of the general endings for verbs, nouns, adjectives and adverbs. (Each root will hereafter be quoted but once in the vocabularies, with a hyphen separating it from the ending with which it appears first in the reading lesson, or with which it is most frequently used.) Following are examples of word formation from roots already familiar:

117. The verb koni, which means "to know" in the sense of "to be acquainted with" is used in speaking of persons, languages, places, etc. Koni always has a direct object. It is never followed by ke, ĉu, kiu, or any other interrogative word. Scii means "to know" in the sense of "to be aware," "to have knowledge." It is not used in speaking of persons.

Ĉu vi konas tiun personon? Do you know that person?
Mi scias ke li estas nia najbaro, I know that he is our neighbor.
Mi bone konas Bostonon, I am well acquainted with Boston.
Mi ne scias ĉu li konas ilin, I do not know whether he knows them.

Hieraŭ matene mi vizitis la avinon. Ŝia hejmo estas apud la granda nova bakejo. Mi vidis ŝin tra la fenestro, ĉar la kurtenoj kovrantaj ĝin estas tre maldikaj. Ŝi estis sidanta sur la kanapo, kaj skribanta per plumo sur granda papero. Antaŭ ol frapi sur la pordo mi vokis ŝin kaj diris "Bonan matenon, kara avino!" Tuj ŝi demandis "Kiu estas tie? Kies voĉon mi aŭdas?" Mi respondis "Estas via nepo.Ĉu vi ne konas mian voĉon?" Antaŭ ol ŝi povis veni al la pordo mi estis malfermanta ĝin. Mi iris en la salonon kaj donis al la avino bukedon da floroj. "La patrino donas ĉi tiujn al vi, kun siaj plej bonaj salutoj," mi diris. La avino respondis "Nu, kia plezuro! Multan dankon al ŝi pro la bela bukedo, kaj ankaŭ al vi, ĉar vi portis ĝin ĉi tien por mi!" Dum ŝi estis metanta la florojn en glason da akvo la avino diris "Nu, kiajn lecionojn vi havis hodiaŭ en la lernejo?" Mi respondis ke mi bone konis la lecionojn, ĉar mi zorge studis ilin. "Ni estas lernantaj la germanan lingvon," mi diris, "kaj ju pli longe ni studas ĝin, des pli multe mi ĝin ŝatas, kvankam ĝi estas tre malfacila." Mi rakontis ankaŭ pri la lecionoj de geometrio, kaj aliaj lecionoj, sed diris ke la ekzamenoj estos baldaŭ komencantaj. "Je tiu tempo," mi diris, "mi estos skribanta la respondojn al la ekzamenoj, preskaŭ la tutan semajnon." La avino demandis kun intereso "Ĉu la demandoj de la ekzamenoj estos malfacilaj?" Mi respondis "Mi ne scias, sed mi timas ke ni estos tre lacaj post tiom da laboro." Post kelke da aliaj demandoj kaj respondoj, mi opiniis ke estas la horo por foriri. Dum mi estis foriranta, la avino diris "Multajn salutojn al la tuta familio!" Mi dankis ŝin, diris "Bonan tagon!" kaj tiam foriris.

1. What sort of noise do I hear outside the door? 2. Are some of my friends knocking? 3. We were talking yesterday about the examinations in our school, and these boys came home to study with me. 4. I shall go to the door to open it and to greet my friends. 5. Good morning! Did you come to study geometry, or the German language? 6. Which of these is usually more difficult, and in which will the examination be the longer? 7. Well, we brought our German books, because we prefer to study these. 8. We wish to know this language thoroughly. 9. We shall go into the writing-room (111), for (83) some friends of my grandmother are in the parlor. 10. We can hear their voices here, and we can not study very well while they are talking. 11. They were carrying many flowers, and gave a beautiful bouquet to my grandmother. 12. She said "Many thanks for (86) the sweet violets! In whose garden did they bloom?" 13. Her friend's granddaughter is a friend of my youngest sister. 14. Well, shall we begin to study? Have you enough paper, and have you a good pen? 15. I shall close this other door, because they are baking bread in the kitchen, and cooking meat. 16. We shall be hearing the voices of so many persons that I know that we can not study.

118. The interrogative adverb of place, related to the interrogative pronoun kiu is kie, where, in (at) what place. If the verb in the sentence expresses motion toward the place indicated by kie, the ending -n is added, forming kien, whither (where):

Kie li estis kaj kien oni forpelis lin? Where was he and whither did they drive him (away)?
Li miros kie lia nepo estas, he will wonder where his grandson is.
Mi ne scias kien li kuris, I do not know where (whither) he ran.

119. The past active participle, (for the characteristics of a participle see 108) expressing what the word modified did or has done, ends in -inta, as vidinta, having seen, irinta, gone, having gone:

La falintaj folioj estas brunaj, the fallen leaves are brown.
Kiu estas la viro salutinta nin? who is the man having greeted (who greeted) us?
Oni forgesas la foririntajn personojn, one forgets the departed persons (the persons who have gone away).

120. Adverbs may be derived from prepositions whose sense permits, by use of the adverb ending -e:

Antaŭe li studis la geometrion, previously he studied geometry.
Poste li studis la germanan, afterwards he studied German.
Li marŝis antaŭe, ne malantaŭe, he walked in front, not behind.
Dume la viroj staris ĉirkaŭe, meanwhile the men stood roundabout.
Ili venis kune kaj sidis apude, they came together and sat near by.

121. An adverb expressing place or direction is given the ending -n when used with a verb expressing motion toward that place or direction (69, 118, etc.):

Ĉu li rajdis norden aŭ suden? Did he ride north or south(ward)?
Ni kuris antaŭen, ne malantaŭen, we ran forward, not back.
La bukedo falis eksteren kaj suben, the bouquet fell out and underneath.
Li estis marŝanta hejmen, he was walking home (homeward).

122. The suffix -eg- may be added to a root to augment or intensify its meaning, thus forming an augmentative of the root:

barelego, hogshead (from barelo, barrel).
bonega, excellent (from bona, good).
malbonege, wickedly, wretchedly (from malbone, badly, poorly).
domego, mansion (from domo, house).
ploregi, to sob, to wail (from plori, to weep).
treege, exceedingly (from tre, very).

Nu, kia pluvego okazis hieraŭ vespere! Post kvieta varmega mateno, subite multaj nuboj kovris la ĉielon. La aero ŝajnis peza, kaj estis tute silenta kelkan tempon. Tiam forte blovanta vento frapegis la arbojn, kaj komencis fortege skui la branĉojn. Multege da polvo kaj malgrandaj pecoj da papero dancis kaj flugis ĉirkaŭen en la aero, kaj ankaŭ ĉielen. Falis tiam kelkaj grandaj gutoj da pluvo, kaj ni sciis ke la pluvego estas venanta. Ni malfermis niajn ombrelojn, kaj kuris antaŭen, por iri hejmen antaŭ ol falos multe da pluvo. La fulmo tiel ofte brilis ke ni fermis la okulojn pro ĝi, kaj treege ĝin timis. Preskaŭ tuj la tondro sekvis ĝin. Tondris tiom kaj tiel laŭtege ke la bruo ŝajnis frapi kontraŭ niajn kapojn. Tiam komencis subite pluvegi, sed je tiu tempo ni estis preskaŭ sub la tegmento de nia domo. Dume la vento pli kaj pli blovegis, kaj ju pli forte ĝi blovis, des pli peze la gutoj da pluvo falis teren, kun multege da bruo. Mi opinias ke mi malofte antaŭe vidis tian pluvegon. La sekvintan tagon mi promenis tre frue, kaj vidis ke la pordego al la ĝardeno de mia avo estas kuŝanta sur la tero. Apude mi vidis ventoflagon falintan de la tegmento de tiu granda ĉevalejo. Velkintaj floroj kuŝis sur la tero ĉirkaŭ mi, kaj inter ili estis branĉoj falintaj de la arboj, ĉar la grandega forto de la vento forrompis eĉ ĉi tiujn. Sur malgranda branĉo restis nesto, sed kie estis la birdoj! Mi serĉis la junajn birdojn sed tute ne povis trovi ilin, tial mi opinias ke ili forflugis antaŭ ol la ventoj forrompis de la arbo ilian malgrandan hejmon. Mi ne scias kien ili flugis, sed mi opinias ke ili flugis suden al la arboj en tiu granda kampo trans la rivero.

1. While we were walking home (121) from school yesterday, it rained very suddenly. 2. What a storm it was! 3. We were talking about the lessons in geometry, and were looking at these books about the German language. 4. So we did not see the clouds in (on) the sky. 5. Well, we forgot about examinations and began to wonder where to go. 6. We did not know whether we had enough time to run even to Grandfather's house before it would rain. 7. Many papers fell out of our books, and the wind caught them. 8. The wind chased them away from us, and they seemed to dance around in the air. 9. However, we easily caught and gathered them, and then we ran forward. 10. Suddenly it thundered very loudly, and we saw the brilliant lightning in the sky. 11. We almost closed our eyes for the lightning. 12. Big drops of rain fell heavily and struck the dust violently. 13. The air was heavy and still then, and the storm immediately followed the few drops of rain. 14. We hastened across the street, and ran faster and faster. 15. We were exhausted (122) and our clothes were exceedingly wet before we were in the house. 16. The rain was dropping from the roof, but we ran through it, and knocked on the door. 17. We rested some time here, before going home.

123. The interrogative temporal adverb, related to the interrogative pronoun kiu, is kiam, when, at what time?

Kiam li serĉos min? When will he look for me?
Oni miras kiam li venos, they wonder when he is coming (will come).
Kiam falis tiuj gutoj da pluvo? When did those drops of rain fall?

124. The compound tense formed by using the past active participle with the present tense of esti is called the perfect tense. It differs from the aoristic past tense (35) and from the imperfect (113) by expressing an act or condition as definitely completed or perfected. The conjugation of vidi in the perfect tense is as follows:

mi estas vidinta, I have seen (I am having-seen).
vi estas vidinta, you have seen (you are having-seen).
li (ŝi, ĝi) estas vidinta, he (she, it) has seen (is having-seen).
ni estas vidintaj, we have seen (we are having-seen).
vi estas vidintaj, you have seen (you are having-seen).
ili estas vidintaj, they have seen (they are having-seen).

125. The general situation of a person, object or action is expressed by the use of the preposition ĉe, at, at the house of, in the region or land of, among, with, etc.:

Li staris silente ĉe la pordego, he stood silently at the gate.
Li loĝas ĉe mia avo, he lives (dwells) at my grandfather's.
Ili estas ĉe la lernejo, they are at the school.
Li restos ĉe amikoj, he will stay with (at the house of) friends.
Li vizitos ĉe ni morgaŭ, he will visit at-our-house tomorrow.

126. Words expressing a collection, group or assemblage of similar persons or things, as forest (collection of trees), army (assemblage of soldiers), etc., may be formed by the use of the suffix -ar-. This suffix may itself be used as a root to form aro, group, flock, etc., are, in a group, by throngs, etc. Words formed with the suffix -ar- are called collectives:

arbaro, forest (from arbo, tree).
ĉevalaro, herd of horses (from ĉevalo, horse).
kamparo, country (from kampo, field).
libraro, collection of books, library (from libro, book).
amikaro, circle of friends (from amiko, friend).

127. The general word for "time" in the sense of duration, or suitability (as "the proper time"), is tempo. The word fojo, time, occasion, refers to the performance or occurrence of an act or event, in repetition or series:

Mi ne havas multe da tempo, I have not much time.
Li venis multajn fojojn, kaj la lastan fojon li restis longan tempon, he came many times, and the last time he remained a long time.
Kelkajn fojojn laŭte tondris, several times it thundered loudly.
Multe da fojoj ni fermis la okulojn pro la fulmo, many times we closed our eyes on account of the lightning.

128. Proper nouns, that is, nouns which are names of persons, cities, countries, etc., are given Esperanto spelling if they are names of continents, countries, large or very well-known cities, or if they are first (Christian) names of persons, as Azio, Asia, Skotlando, Scotland, Bostono, Boston, Johano, John, Mario, Mary. Surnames and names of places which are small or not well known are more often quoted in the national spelling. The pronunciation may be indicated in parentheses, as Mt. Vernon (Maŭnt Vernon), Roberto Bruce (Brus), Martinique (Martinik'), etc.

Oni rakontas la sekvantan interesan rakonton pri Roberto Bruce, reĝo antaŭ multaj jaroj en Skotlando. Okazis ke li estis rigardanta la soldataron de siaj malamikoj, de la fenestro de granda ĉevalejo. Por povi rigardi plej facile, kaj ankaŭ por sin kaŝi, li forsendis siajn soldatojn kaj restis la tutan tagon sub tiu tegmento. Kvankam la ĉevalejo estis granda ĝi estis malnova, kaj li opiniis ke la malamikoj ne serĉos lin tie. Je la fino de la tago li subite rimarkis araneon sur la muro apud si. La araneo estis rampanta supren, sed baldaŭ ĝi falis en la polvon ĉe liaj piedoj. Tuj la falinta araneo komencis alian fojon supren rampi. Alian fojon ĝi falis teren, sed post ne longe ĝi komencis rampi alian fojon. "Kia pacienco!" diris la reĝo al si. "Mi ne sciis ke la araneo havas tiel multe da pacienco! Sed kien ĝi nun estas falinta?" Li rigardis ĉirkaŭen kaj fine (finally) li vidis la falintan araneon. Kun granda surprizo li rimarkis ke ĝi estas komencanta supren rampi. Multajn fojojn ĝi supren rampis, kaj tiom da fojoj ĝi falis malsupren. Fine, tamen, ĝi sukcese rampis ĝis la plafono. La reĝo malfermis la buŝon pro surprizo, kaj diris al si "Kiam antaŭe mi vidis tiom da pacienco! Mi opinias ke la fina sukceso de tiu malgranda araneo donas al mi bonegan lecionon. Mi estas ofte malsukcesinta, sed malpli ofte ol tiu araneo sur la muro. Mi estas perdinta multe da soldatoj, kaj la malamikoj estas venkintaj multajn fojojn, ĉar ili havas multe pli grandan nombron da soldatoj. Tamen, mi estos pacienca, ĉar oni ne scias kiam li fine sukcesos." La sekvintan tagon, la reĝo Roberto Bruce komencis treege labori kontraŭ siaj malamikoj. Post mallonga tempo li bone sukcesis, kaj tute venkis la malamikoj en granda venko ĉe Bannockburn (Banokb'rn).

1. Although the enemies of Robert Bruce conquered him many times, he finally conquered them in Scotland, because he was patient and very courageous. 2. He was sitting in a large stable, to hide (himself), and also in order to (98) look directly from its roof (at) the soldiery (126) of the enemy. 3. At the end of the day he noticed a spider crawling up (ward) on the wall. 4. The spider fell suddenly into the dust and lay at the king's feet, but soon began to crawl up. 5. "Where does it wish to go?" said the king to himself. 6. "What patience it shows! It has crawled up and fallen down a great many times." 7. Finally however the spider succeeded, and crawled up to the ceiling. 8. The king said that he had learned a lesson from the patient spider. 9. He said "Although the enemy have conquered many times, because they have a larger number of soldiers, I shall finally succeed against them." 10. Soon it happened that the wind blew violently, and a rainstorm occurred. 11. The blast shook the foliage (126) on the trees, and broke away many small branches. 12. A group of soldiers ran right (rekte) toward the stable, and Robert Bruce was much afraid that they would find him. 13. But they merely stole the horses there, and rode away.

129. The interrogative adverb of motive or reason related to the interrogative pronoun kiu is kial, why, wherefore, for what reason:

Kial la araneo supren rampis? why did the spider crawl up?
Mi demandos kial li rimarkis ĝin, I will ask why he noticed it.

130. The infinitive may be used as the subject of a verb.

Any modifier of the infinitive is necessarily adverbial. An indefinite personal object (or pronominal complement of a preposition) after an infinitive used as subject is expressed by the reflexive pronoun si:

Promeni estas granda plezuro, to go walking is a great pleasure.
Promeni estas agrable, to go walking is pleasant.
Ĉu estas facile rigardi la plafonon? Is it easy to look at the ceiling?
Estas bone sin helpi, it is well to help oneself.
Paroli al si estas malsaĝe, to talk to oneself is silly.

131. A present act or state which began in the past is expressed by the present tense (instead of by the past as in English):

Mi estas ĉi tie de lundo, I have been (I am) here since Monday.
De Marto mi studas tiun lingvon, since March I have been (I am) studying that language.
Ili estas amikoj de tiu tago, they have been (they are) friends from that day.
Ni loĝas tie de antaŭ kelkaj monatoj, we have been living (we are living) here since some months ago.

132. The suffix -ul- is used to form nouns indicating a person characterized by or possessing the distinguishing trait, character or quality in the root:

junulo, a youth, a young man (from juna, young).
belulino, a beauty, a belle (from bela, beautiful).
maljunulo, an old man (from maljuna, old).
saĝulo, a sage, a wise man (from saga, wise).
malriĉulino, a poor woman (from malriĉa, poor).

133. The verb loĝi, to reside, to dwell, to lodge, must not be confused with vivi, which means to live in the sense of "to be alive:"

Li loĝas apude, he lives near by.
Li vivis longan tempon, he lived a long time.
Vivi feliĉe estas pli bone ol loĝi riĉe, to live happily is better than to live (lodge) richly.

Mia avo estas tre afabla persono. Li estas maljunulo kun blankaj haroj kaj blanka barbo. Li havas bluajn okulojn, kaj la brovoj super ili estas eĉ pli blankaj ol liaj haroj. Kvankam li loĝas en nia vilaĝo de antaŭ kelkaj jaroj, li antaŭe loĝis en Skotlando. Antaŭ multaj jaroj li estis soldato, kaj li ofte parolas al mi pri la bataloj kaj venkoj de tiu tempo. Sidi kviete sur la verando kaj rakonti tiajn rakontojn al la nepo ŝajne donas al li multe da plezuro. Multajn fojojn je la fino de la tago li sidas tie, kaj parolas pri tiaj aferoj ĝis malfrua horo de la vespero. Sidi ĉe liaj piedoj kaj aŭdi liajn rakontojn estas tre interese al mi. Komence, dum mi estas ĉe li, mi kutime demandas "Ĉu oni sukcesis en tiu batalo?" Tuj li balancas la kapon kaj komencas pacience rakonti pri la venkoj kaj malvenkoj (defeats). Li malofte respondas "Mi ne scias," al miaj demandoj "Kiam," kaj "Kial." Kelkajn fojojn li diras "Mi havas tiun opinion, sed mi ne bone scias pri la tuta afero, kaj mi miras ĉu aliaj personoj scias pli bone."Ĉar li estas multe studinta kaj pensinta, liaj opinioj estas treege interesaj. Li ĝojas tial ke mi demandas pri aferoj okazintaj (things that have happened), ĉar tiaj demandoj montras ke mi ankaŭ pensas pri ili. Mia avino estas malgranda, kun belaj bukloj da tute blankaj haroj. Ŝi havas belajn brunajn okulojn, kun longaj nigraj okulharoj. Oni diras ke antaŭ multaj jaroj ŝi estis belulino. Eĉ nun estas plezure rigardi ŝin, kaj vidi ŝiajn ruĝajn vangojn. De antaŭ kelkaj jaroj ŝi portas okulvitrojn por legi aŭ skribi aŭ kudri, kaj ŝi bezonas ripozon post malmulte da laboro. Promeno de eĉ mejlo estas tro longa nun por la avino. Oni diras ke ŝi ne vivos tre longan tempon, kaj tia penso donas malĝojon al ni, ĉar ni treege amas la afablan paciencan avinon.

1. Our grandfather is an old man, and they say that he will not live much longer. 2. He is not very strong, and can not take (fari) long walks. 3. The mile between his house and ours now seems long to him. 4. He prefers to sit quietly in the house or on the veranda, and think, nearly all day long (the whole day). 5. He is very amiable, and can tell exceedingly interesting stories, about the victories and defeats which happened (119) many years ago. 6. Such things are wicked I think, and I am very glad that (83) such battles do not happen now. 7. Grandfather has a long white beard and much white hair. 8. It is very interesting to hear his stories, and also to look directly at him while he is telling them. 9. He tells such stories with great pleasure. 10. Although he has lived with (125) us since February (131), he does not know (117) a great many of the neighbors, or of the other persons living (133) near. 11. Grandmother has blue eyes, red cheeks, and soft white curls. 12. She speaks slowly, with a sweet voice, and is very patient. 13. Today she said to me "Good morning, my dear (132), I have lost my spectacles. Will you look-for them for me?" I nodded (the head) and soon found the spectacles.

134. The interrogative adverb of manner or degree, related to the interrogative pronoun kiu, is kiel, how, in what way, to what degree:

Kiel oni vivas en tia aero? How do people live in such air?
Kiel afabla ŝi estas! How amiable she is!
Mi miras kiel la batalo okazis, I wonder how the battle happened.
Kiel longe li pensis pri ĝi? How long did he think about it?

135. The compound tense formed by combining the past active participle with the past tense of esti represents an act or condition as having been completed at some time in the past, and is called the pluperfect tense. The conjugation of vidi in this tense is as follows:

mi estis vidinta, I had seen (I was having-seen).
vi estis vidinta, you had seen (you were having-seen).
li (ŝi, ĝi) estis vidinta, he (she, it) had seen (was having-seen).
ni estis vidintaj, we had seen (we were having-seen).
vi estis vidintaj, you had seen (you were having-seen).
ili estis vidintaj, they had seen (they were having-seen).

136. Cardinals are numeral adjectives which answer the question "How many?" The cardinals from one to twelve are as follows:

137. With the exception of unu, none of the cardinals may receive the plural ending -j or the accusative ending -n. That is, they are invariable in form. Unuj may be used to mean some in contrast to aliaj, others:

Unuj marŝis, aliaj kuris, some walked, others ran.
Mi prenis unujn kaj lasis la aliajn, I took some and left the others.

138. The preposition el is used after numeral adjectives expressing a number out of some larger number or quantity:

Ses el la knaboj venis, six of the boys came.
Ok el tiuj libroj estas la miaj, eight of those books are mine.
El tiuj ĉapeloj mi ŝatas nur unu, of those hats I like only one.

139. A substantive in the accusative case may be used, instead of a prepositional phrase or an adverb, not only to express measure (duration) of time (91), but also to express measure of weight, price, length, etc.:

Li marŝis dek unu mejlojn, he walked eleven miles.
La parko estas larĝa tri mejlojn, kaj longa kvar mejlojn, the park is three miles wide and four miles long.
La tablo pezas dek du funtojn, the table weighs (is heavy) twelve pounds.

Mi rakontos al vi kian familion ni havas. Ni estas ses personoj kaj ni loĝas en ĉi tiu domo de antaŭ preskaŭ kvar jaroj. Antaŭ ol veni ĉi tien al la urbo, ni estis loĝintaj tri jarojn en kvieta vilaĝo en la kamparo. Mia patro estas alta, kun grizaj haroj kaj griza barbo. Kvankam li ne estas riĉulo, li tamen havas sufiĉe da mono por vivi kontente kaj feliĉe. Li ŝatas marŝi, kaj ofte li estas marŝinta kvin aŭ ses mejlojn por unu promeno. Unu fojon mi demandis "Kiel vi povas marŝi tiel multe?" Li respondis "Dum mi estis junulo mi estis soldato, kaj tiam mi estis tre multe marŝanta. Tial mi ne forgesas la plezurojn de longaj promenoj." La patrino estas malpli alta ol mi, kaj kiel bluajn okulojn ŝi havas, sub nigraj okulharoj kaj nigraj brovoj! Ŝiaj haroj estas nigraj kaj buklaj, kaj ŝiaj vangoj estas ruĝaj. Ŝi havas dolĉan voĉon, kaj estas plezuro aŭdi ŝiajn kantojn. Por legi aŭ skribi ŝi kutime portas okulvitrojn. Mi havas du fratojn kaj unu fratinon. La fratino havas dek unu jarojn.

Unu el la fratoj havas ok jarojn, la alia havas dek du jarojn. Ili povas bonege kuri, rajdi, kaj fari aliajn interesajn aferojn. Ili lernis siajn lecionojn en la lernejo tiel bone ke ses fojojn en unu monato oni laŭdis ilin. Ni multe ĝojis pri tiom da laŭdo por la fratoj. La fratino estas malpli forta, tamen ŝi ofte promenas kun ni eĉ du aŭ tri mejlojn. La avino ankaŭ loĝas ĉe ni de antaŭ sep aŭ ok jaroj. Unu el ni kutime restas ĉe la hejmo kun ŝi, dum la aliaj promenas, ĉar ŝi ne estas sufiĉe forta por marŝi eĉ unu mejlon. Mi ofte miras kial ŝi preferas sidi sur la verando, kaj mi demandas al ŝi "Ĉu vi estas tro laca por marŝi?" Ŝi kutime balancas la kapon kaj diras "Jes, mia nepo, mi estas tro laca."

1. Three and four make seven. 2. Two and six make eight. Five and six make eleven. 3. Seven and five make twelve. 4. I have been studying geometry since five months ago, and German since January. 5. I have read three German books, but I shall not be able to talk in this language until after August. 6. To learn how to speak such a language is a difficult matter. 7. Nine of the children in our school are now studying German with me. 8. Some learn it easily, others do not like it. 9. Three of the boys and two of the girls in that school are German. 10. They had resided four years in a large city, but I think (that) they live more contentedly in our quiet village. 11. They can not talk with us very well, but merely nod their heads when we talk to them. 12. I had not seen them before they came to school, although they are neighbors of ours. 13. They are amiable children, with blue eyes, red cheeks, and yellow hair. 14. They can ride very well, and often ride eight or ten miles in one day. 15. They usually ride in a park three miles wide and four miles long, where there is but little (nur malmulte da) dust.