46. When the verb in a sentence expresses motion, the word indicating the place, person or thing toward which the motion is directed is given the accusative ending. This is also true if the word is the complement of any preposition which does not itself sufficiently indicate motion in a certain direction. (The prepositions al, to, toward, ĝis, as far as, tra, through, express motion in the direction of their complements, and could not well be used except in a sentence whose verb expresses motion. Consequently the accusative is not used after any of these three):

Li iris ĝardenon, he went to the garden ("gardenward").
La viro iros Bostonon, the man will go to Boston ("Bostonward").

Li estis en la ĝardeno, kaj kuris en la domon, he was in the garden and ran into the house.
Ĝi ne estas sur la tablo, ĝi falis sur la plankon, it is not on the table, it fell upon the floor.
Ili falis sub la tablon ĝis la planko, they fell under the table as far as the floor (direction expressed by whole prepositional phrase).
Mi iris tra la domo en mian ĉambron, I went through the house into my room.

47. In many sentences where the possessor is already sufficiently indicated, English nevertheless uses a possessive adjective, as in "I wash my face," "he shakes his head," but on the other hand omits it entirely with certain words indicating relationship, as in "Brother gave it to me," etc. In both cases Esperanto uses the article instead of the possessive adjective, unless the fact of possession is to be emphasized:

Mi lavas la vizaĝon, I wash my face.
Li skuas la kapon, he shakes his head.
La patro estas alta, Father is tall.
Mi donis ĝin al la patro, I gave it to Father.

48. English often uses the preposition "of" between two words where no idea of possession really exists, as "the city of Boston." Since nouns used in apposition refer to the same thing, and are in the same grammatical construction, Esperanto does not use a preposition:

La urbo Bostono estas granda, the city (of) Boston is large.
Mia amiko Johano estas alta, my friend John is tall.
Ĉu vi ne konas min, vian amikon? do you not know me, your friend?

Arabo sidis en sia domo en la urbo. Apud domo trans la strato li vidis kamelon. La kamelo iris trans la straton ĝis la pordo, kaj diris al la arabo, "Frato, mi ne estas varma, mi volas meti nur la nazon en vian varman domon." La arabo skuis la kapon, sed la kamelo metis la nazon tra la pordo en la ĉambron. La kamelo komencis puŝi sian tutan vizaĝon en la domon. Baldaŭ li havis la kapon ĝis la kolo en la domo. Post la kapo iris la kolo en ĝin, kaj baldaŭ la tuta korpo estis en la domo. La arabo estis kolera, ĉar li ne volis havi tutan kamelon en sia domo. Li kuris al la kamelo, kaptis lin, tenis lin, kaj diris, "Frato, vi volis meti nur la nazon en mian domon. La ĉambro ne estas granda sed ĝi estas la mia, kaj mi preferas sidi en ĝi." "Via diro estas bona," diris la kamelo, "via domo ne estas granda, sed ĝi estas varma, kaj mi ŝatas stari en ĝi. Mi preferas stari kaj kuŝi en ĝi, kaj mi donos al vi mian arbon trans la strato.Ĉu vi ne volas iri sub la arbon?" Kaj la kamelo puŝis la arabon de lia domo en la straton de la urbo. La kamelo nun trovis sin en varma ĉambro, sed la juna arabo staris trans la strato kaj ne estis varma.

1. The cat ran across the street. 2. Across the street it found a sparrow. 3. It caught the bird, but began to wash its face, and the sparrow flew to the nest. 4. I went into the garden as far as the large tree. 5. I did not hold my book, and it fell upon the floor. 6. It began to fall under the table, but I seized it. 7. My brother pushed the books into their box, and put it on the table. 8. We went to the city of Boston yesterday and into a beautiful house. 9. The arab shook his head and said, "No." 10. But the camel commenced to go through the door. 11. His remark did not seem to surprise the camel. 12. The camel pushed its head and neck, and soon its whole body into the warm house. 13. It wished to put merely its nose into it. 14. The arab was angry, because it pushed itself into his house. 15. He said, "Brother, the house is mine, and I do not wish to have you in it." 16. But soon after the remark, the whole camel was in the house. 17. He pushed the young arab into the street. 18. He went across the street and stood upon the grass under a tree.

49. The preposition de is used to express possession or connection:

La muroj de la domo, the walls of the house.
La koloroj de la floroj, the colors of the flowers.
La libro de la knabo, the book of the boy (the boy's book).
Branĉo de la arbo, a branch of the tree.
La ĝardeno de la viroj, the garden of the men (the men's garden).

50. Verbs with an impersonal or indeterminate subject, as "it rains," "it is snowing," are called impersonal, because there is no actual subject, the word "it" serving merely as an introductory particle. No such particle is used with impersonal verbs in Esperanto:

Pluvas, it rains, it is raining.
Neĝis hieraŭ, it snowed yesterday.

51. When the verb in a sentence precedes its subject, English often uses an introductory particle, such as "there," "it." In Esperanto no such particles are needed:

Estas floroj sur la tablo, there are flowers on the table.
Estis Johano, ne Alfredo, en la ĝardeno, it was John, not Alfred, in the garden.
Estas domo en la kampo, there is a house in the field.
Estis mi, it was I.

52. Words like aŭ, kaj, nek, sed, which join words, word-groups, or sentences together are conjunctions. All the conjunctions given so far connect words, phrases, or sentences of similar rank or kind. These are called coordinating conjunctions, and the words, phrases, or sentences connected by them are said to be coordinate:

Ĉu vi marŝas aŭ kuras?
(Aŭ connects the verbs.)

Ŝi iris, kaj ni estis feliĉaj.
(Kaj connects the sentences.)

Nek vi nek mi vidis ĝin.
(The second nek connects the pronouns, the first being introductory and adverbial.)

Aŭ li aŭ ŝi perdis la libron.
(The second aŭ connects the pronouns, the first being introductory and adverbial.)

Ĝi falis sur la seĝon, sed ne sur la plankon.
(Sed connects the phrases.)

Li ne ŝatis ĝin. Tamen li tenis ĝin.
(Tamen connects the sentences.)

Arabo iris trans grandan sekan dezerton. Kamelo, lia fidela amiko, portis lin. La kamelo ankaŭ portis belajn tapiŝojn, ĉar la arabo estis riĉa viro. La arabo havis ne nur tapiŝojn, sed ankaŭ sakojn. En la sakoj estis akvo, ĉar en la dezerto nek pluvas nek neĝas. La viro trinkis akvon, kaj ankaŭ donis akvon al sia kamelo. La kamelo marŝis kaj marŝis, sed ne venis al la domo de la arabo, ĉar ili perdis la vojon. La suno brilis, kaj la sablo de la dezerto ŝajnis varma. La arabo ne trovis la vojon, kaj baldaŭ li ne havis akvon. Tamen la kamelo marŝis kaj marŝis, kaj baldaŭ la arabo vidis sakon antaŭ si, sur la seka sablo. Li estis feliĉa kaj diris al si "Ĉu estas akvo en ĝi? Mi volas trinki, kaj volas doni akvon al mia fidela kamelo." Li ankaŭ volis lavi la tutan vizaĝon en la akvo, ĉar li estis varma. Post sia diro li kaptis la sakon, kaj komencis rigardi en ĝin. Li metis la nazon en ĝin, sed ne trovis akvon en la sako. Nek li nek lia fidela kamelo havis akvon, ĉar estis nur mono en la sako. La arabo estis kolera, ĉar li ne volis monon, li bezonis akvon. Li havis monon en sia domo en la urbo, kaj volis trovi akvon.Ĉu li tamen metis la sakon trans la kolon de sia kamelo? Ne, li ne volis meti ĝin sur sian kamelon, ĉar li estis kolera. Li ne tenis la sakon, sed ĝi falis sur la sablon, kaj kuŝis apud li. La sako nun kuŝas sur la sablo de la granda dezerto, kaj la mono estas en ĝi.

1. Today it is raining, but yesterday it was snowing. 2. Did your friend John carry his chair into the house? 3. I saw your good friends on the way to the city. 4. Is the large sack behind the door theirs? 5. Neither she nor her brother saw the whole city. 6. They went to the city of Boston and lost their way. 7. There are interesting houses across the street. 8. The body of a camel is large, and its neck is long. 9. The camel pushed its head into the house of the arab, and he was angry. 10. On the sand in the desert there lies a sack. 11. In the sack there is money. 12. The arab was warm, and wished to drink water. 13. He also wished to give water to the faithful camel. 14. Nevertheless, he found only money in the sack. 15. He was angry, and did not keep the sack. 16. Yesterday he wished to find money, but today he prefers water. 17. Nevertheless there is only sand in the desert. 18. He wished to come from the dry desert to the house of a faithful friend. 19. Both he and his friends are rich. 20. They went to his house yesterday, and came to theirs today. 21. They do not need money.

53. A statement made indirectly by means of a clause dependent upon a verb meaning "say," "think," "know," "believe," or a similar expression, as in "I know that he came," "I hear that he is good," is called an indirect statement. (The direct statement is "he came," "he is good.") An indirect statement is joined to the main verb or sentence by the subordinating conjunction ke, that.

54. When an indefinite personal pronoun is desired, as in the expressions "one knows," "they say," "people say," "you can see," etc., the indefinite personal pronoun oni is used. This pronoun may also be used in translating such expressions as "it is said," "I am told," etc.:

Oni diras ke li estas riĉa, they say (one says) that he is rich.
Oni vidas ke ili estas amikoj, one sees that they are friends.
Mi opinias ke oni ŝatas lin, I think that people like him (that he is liked).
Oni diris al mi ke estas sablo en la dezerto, I was told (people said to me) that there is sand in the desert.
Oni opinias ke ŝi estas feliĉa, it is thought (one thinks) that she is happy.
Ĉu oni vidis nin en la ĝardeno? Were we seen (did people see us) in the garden?
Oni ŝatas agrablajn infanojn, people like agreeable children (agreeable children are liked).

55. The future tense of the verb expresses an act or state as about to take place, or as one that will take place in future time. The ending of this tense is -os, as kuros, will run, flugos, will fly, brilos, will shine. The conjugation of esti and also of vidi in the future tense is as follows:

Estis varma vetero, la suno brilis, kaj suda vento blovis. Tamen la nova ventoflago sur la domo diris al si, "La sudan venton mi ne ŝatas. Mi preferas orientan venton." La vento orienta aŭdis la diron kaj ĝi venis kontraŭ la ventoflagon. Pluvis kaj pluvis, kaj oni estis kolera kontraŭ la ventoflago, ĉar ĝi montras orientan venton. Ĝi diris, "Pluvas nun, sed la greno en la kampoj bezonos sekan veteron. Oni estos kolera kontraŭ mi, ĉar mi montras orientan venton." La okcidenta vento aŭdis la ventoflagon, kaj baldaŭ venis. Ĝi ne estis forta, sed ĝi estis seka kaj agrabla vento, kaj ne portis pluvon. La viroj, virinoj, kaj junaj infanoj volis trinki, sed ili ne havis akvon. La greno kaj la floroj velkis, kaj la frukto ankaŭ falis. La nova ventoflago diris, "Oni estos kolera kontraŭ mi, ĉar ne pluvas. Oni opinios ke, ĉar mi montras okcidentan venton, la frukto falas, kaj la greno kaj floroj velkas. Mi ŝatas montri nek okcidentan nek orientan venton!" Norda vento aŭdis kaj venis al la ventoflago. La vetero ne estis agrabla, kaj la virinoj kaj la junaj infanoj ne estis varmaj. Neĝis, kaj oni estis kolera. Oni diris "La greno kaj la frukto bezonas varman veteron, sed hodiaŭ neĝas. Ni preferas la sudan venton. Ni havis ĝin, antaŭ la orienta, la okcidenta, kaj la norda ventoj. La ventoflago ne estas fidela amiko al ni. Ĝi ne montras bonajn ventojn, kaj ni volas rompi ĝin!" Oni kuris al la domo, kaptis la novan ventoflagon, kaj ankaŭ rompis ĝin. Ĝi falis, kaj kuŝis sur la vojo antaŭ la domo.

1. One can see that the weathercock points-out the winds. 2. They say that the west wind will be a dry wind. 3. The weathercock now shows that an agreeable south wind blows. 4. People will be angry with (against) the weathercock, because it points-out a north wind. 5. A north wind is not warm, and the grain and fruit will need a warm wind. 6. It snowed, and the young children were not warm, because the north wind blew. 7. People will like a south wind, but an east wind will carry rain. 8. Can one find money in the desert? 9. Do you think (that) he is in the house? 10. He is said to be (they say that he is) on the street. 11. It is thought (people think) that the camel is a faithful friend. 12. I am told (people tell me) that the camel has a large body, and a long neck. 13. One can see that it is not beautiful. 14. People do not like to drink warm water. 15. Nevertheless we shall drink warm water in the city. 16. It was beautiful weather yesterday, but today we shall have good weather also. 17. I think that a warm wind will blow soon. 18. My friend has a beautiful new house.

56. The demonstrative pronoun tiu, that, is used to indicate a person or a definitely specified thing. The plural is tiuj, those:

Tiu estas la via, kaj mi volas tiun, that is yours, and I wish that one.
Tiuj estos koleraj kontraŭ vi, those will be angry with you.
Li aŭdis tiujn, he heard those (persons, or things).

57. The demonstrative pronoun tiu is also used as a pronominal adjective, in agreement with a noun:

Tiu vento estos varma, that wind will be warm.
Mi vidas tiun ventoflagon, I see that weathercock.
Tiuj infanoj estas junaj, those children are young.
Mi trovos tiujn librojn, I shall find those books.

58. The verb in an indirect statement (53) or an indirect question remains in the same tense in which it would be if the statement or question were direct. (In English this is true only if the introductory verb is present or future, since after an introductory past tense the tense of the indirect quotation is changed, and am, is, are, have, will become was, were, had, would, etc.)

FORMATION OF FEMININE NOUNS.

59. Feminine nouns corresponding to distinctly masculine nouns such as frato, knabo, viro, may be formed from these by inserting the suffix -in- just before the noun-ending -o:

Miaj junaj amiko kaj amikino, kaj ankaŭ ilia patrino, iris hieraŭ al la parko. La infanoj diris al la patrino ke la parko estas agrabla, kaj ke ili volas promeni en ĝi. La knabino parolis al sia frato pri la belaj floroj. Ŝi diris al li ke la floroj velkas, kaj ke la herbo en preskaŭ la tuta parko bezonas pluvon. La knabo diris hodiaŭ al mi ke hieraŭ li kaj lia fratino aŭdis la birdojn en la arboj super siaj kapoj. Li diris ke li miris pri tiuj birdoj, tamen li opinias ke la birdoj baldaŭ konstruos siajn nestojn en tiuj arboj. La infanoj promenis, kaj baldaŭ ili vidis ke grizaj nuboj venas sur la ĉielon, kaj mia juna amikino timis ke pluvos. Ŝi parolis al la patrino pri la nuboj kaj la pluvo, montris al ŝi la grizajn nubojn, kaj diris ke si volas iri al la domo. Ili komencis marŝi al la strato, kaj preskaŭ kuris, ĉar ili ne havis ombrelon. Tra la fenestroj de la domoj oni rigardis ilin, kaj la knabo miris ĉu li kaj liaj patrino kaj fratino amuzas tiujn virojn kaj virinojn. Tamen la patrino diris ke ŝi ne timas ke ŝi amuzos tiujn, sed ke ŝi timas la pluvon. Ŝi kaj la filino volas esti zorgaj pri almenaŭ la novaj ĉapeloj. La filo diris al ŝi ke li ankaŭ estas zorga, sed ke li opinias ke ne pluvos. Baldaŭ la patro venis al ili, kaj portis ombrelojn, ĉar li ankaŭ timis la pluvon. Li miris ĉu la infanoj kaj ilia patrino havas ombrelojn. Baldaŭ pluvis, sed ili estis sekaj, ĉar ili havis la ombrelojn. Morgaŭ ili ne promenos en la parko, sed iros al la urbo.

1. The east wind is dry and the south wind will be too warm. 2. A west wind blew against the weathercock, but the grain needed a south wind. 3 A north wind is blowing and I think that it will soon snow. 4. It (51) will be beautiful weather tomorrow, because a pleasant wind is now blowing. 5. The flowers will wither because those children gathered them. 6. They are talking about that park, but I do not wish to take-a-walk, because there are clouds in (on) the sky. 7. At least we shall take an umbrella, and my brother will hold it over our heads. 8. My sister said "Mother and I are-afraid that it will rain." 9. My young sister will be careful about that new umbrella. 10. I wonder whether she will take-a-walk tomorrow. 11. That park is pleasant and the grass is soft and green. 12. The birds are building their nests now, in those branches above our heads. 13. The sky above us is blue, and a west wind is beginning to blow. 14. I can see that weathercock, on that large house near the park. 15. Mother says that my sister will have a new hat tomorrow. 16. She will be careful of (about) that hat. 17. My father's friend is very careful of his son. 18. One sees that he is not a strong boy.

60. The demonstrative pronoun (and pronominal adjective) meaning "this" is formed by using with tiu (56) the word ĉi, which expresses the general idea of nearness or proximity. (Consequently the literal meaning of ĉi tiu is that one nearby, that one here.) The word ĉi may either precede or follow the pronoun:

Ĉi tiu estas la mia, this is mine.
Mi vidis ĉi tiun, I saw this one.
Ĉu vi volas tiujn ĉi? Do you wish these?
Ĉi tiu knabino estas mia fratino, this girl is my sister.
Mi vidis ĉi tiujn ĉapelojn, I saw these hats.
Ĉi tiuj amikoj promenos, these friends will take a walk.

61. The words tiu and ĉi tiu may be used to distinguish between persons or things previously mentioned and just mentioned:

Gertrude kaj Mario estas en la parko. Tiu rigardas la florojn, ĉi tiu kolektas ilin.
Gertrude and Mary are in the park. The former (that one) looks at the flowers, the latter (this one) gathers them.

62. To express possession, the demonstrative pronouns tiu and ĉi tiu have the special possessive or genitive forms ties, that one's, and ĉi ties, this one's. The use of ties and ĉi ties to mean "the former" and "the latter" is similar to the use of tiu and ĉi tiu shown in 61:

Mi iris al ties domo, I went to that one's house.
Ĉi ties filoj estas junaj, this person's (this one's) sons are young.
Mi ŝatas ties koloron, sed preferas ĉi tiun floron, I like that one's color, but prefer this flower.
La patro kaj lia amiko parolas pri siaj domoj. Ties estas nova, sed ĉi ties ŝajnas bela, Father and his friend are talking about their houses. The former's is new, but the latter's seems beautiful.

63. Names of instruments, tools or utensils may be formed by adding the suffix -il- (followed by the ending -o) to roots whose meaning permits:

flugilo, wing (from flugi, to fly).
kaptilo, snare, trap (from kapti, to catch).
kudrilo, needle (from kudri, to sew).
montrilo, indicator, (clock) hand (from montri, to point out, show).
tenilo, handle (from teni, to hold).

64. The means or instrumentality through which an act is accomplished is expressed by use of the preposition per:

Oni kudras per kudrilo, one sews by means of (with) a needle.
La birdoj flugas per flugiloj, the birds fly by (with) wings.
Li amuzas sin per tiuj bildoj, he amuses himself with (by) those pictures.
Mi trovis ĝin per via helpo, I found it by (through) your help.

Hieraŭ mi miris ĉu mi havos bonan manĝon en la domo de mia amiko. Sed mi opiniis ke mi havos tre bonan manĝon, ĉar mia amiko ŝatas doni bonajn manĝojn al siaj amikoj. Oni metis tre bonan supon antaŭ mi, kaj mi manĝis tiun per granda kulero. Post la supo mi havis viandon.Ĉi tiun mi tenis per forko, kaj tranĉis per akra tranĉilo. La forko, tranĉilo kaj kulero estas manĝiloj. Mi havis ne nur viandon, sed ankaŭ novajn terpomojn. Mi tranĉis tiujn ĉi per la tranĉilo, sed mi metis ilin en la buŝon per forko. Mi tenis la forkon en la dekstra mano, kaj metis la tranĉilon trans mian teleron. Oni bezonas akran tranĉilon, sed oni ne bezonas tre akran forkon. Post la viando kaj la terpomoj, oni donis al mi freŝajn maturajn ĉerizojn. Ili kuŝis sur granda telero, kaj havis belan koloron. Ilia gusto estis ankaŭ bona. Mi preskaŭ ne diris ke mi ankaŭ havis kafon. Mi parolos morgaŭ al mia amiko pri lia kafo, kaj laŭdos ĝin. Post la manĝo, najbaro de mia amiko venis en ĉi ties domon, kaj ili parolis al mi pri siaj novaj domoj. Per la helpo de sia patro, mia amiko konstruos grandan domon. Lia najbaro volas konstrui belan sed ne tre grandan domon. Ties nova domo estos bela, sed mi opinias ke mi preferos ĉi ties domon. Mia amiko volis doni almenaŭ kafon al sia najbaro, sed li diris ke li ne volas trinki kafon. Tamen li volis persikon. Li tenis tiun en la mano, kaj manĝis tiun.

1. The birds have very strong wings on their bodies, but they do not have hands. 2. They will build their nests, and sing about the young birds. 3. Those children were talking to me yesterday about their cat. 4. They said that it likes to catch and eat sparrows. 5. Tomorrow it will hide (itself) behind a tree, and will catch a young sparrow. 6. The children will gather peaches in that-person's garden, and will put them upon a plate. 7. They will shake the whole tree by means of a branch. 8. The sweet fruit above them will fall upon the soft green grass. 9. The children wondered whether the cherries were ripe. 10. They seem almost ripe, and tomorrow the children will pick (gather) them, with the help of their father. 11. It is said (54) that the grain in that-man's field very [much] needs rain. 12. People also think that the flowers will wither, for (because) it did not rain yesterday or today. 13. My careful young friend will carry an umbrella in his hand tomorrow, because he fears the rain. 14. He sees those gray clouds in (on) the sky. 15. He holds the umbrella by its handle. 16. The weathercock is an indicator concerning the weather. 17. One eats meat with a fork, and soup with a spoon. 18. One holds the spoon in the right hand. 19. A knife is sharp, but one does not need a sharp fork. 20. We shall have a very good meal, and also very good coffee.

65. The demonstrative adjective related to the demonstrative pronoun tiu (56) is tia, that kind of, that sort of, such:

Tia floro estas bela, that kind of a flower is beautiful.
Mi ŝatas tian viandon, I like that sort of meat.
Tiaj najbaroj estas agrablaj, such (that kind of) neighbors are pleasant.
Mi volas aŭdi tiajn birdojn, I wish to hear such birds.

66. An adverb is a word which modifies the meaning of a verb, adjective, another adverb, or phrase. It may express manner, time, degree, negation, etc. Adverbs are either primary, as "now," "almost," or derived, as "glad-ly," "sweet-ly," The Esperanto primary adverbs given in this and in preceding lessons may be classified as follows:

An adverb usually precedes, but may also follow, the word or words which it modifies. It must be so placed as to leave no doubt about which of two words or word-groups it is intended to modify. Thus, mi preskaŭ volis havi tiun clearly means I almost wished to have that; but mi volis preskaŭ havi tiun might mean either "I almost wished to have that," or more probably "I wished almost to have that." An example of permissible variation in the position of adverbs is shown in questions to which an affirmative answer is expected. Such questions may be put in the form of a statement, followed by ĉu ne (instead of having ĉu introduce the sentence, with ne in its normal position):

Li venos, ĉu ne? He will come, will he not?
La vetero estas bela, ĉu ne? The weather is beautiful, is it not?
Vi aŭdis tiun diron, ĉu ne? You heard that remark, did you not?

67. If the meaning of a word is such that it can have a direct opposite, such opposite may be formed from it by use of the prefix mal-:

malalta, low, short (from alta, high, tall).
malamiko, enemy (from amiko, friend).
maldekstra, left (from dekstra, right).
malhelpi, to hinder (from helpi, to help).
maljuna, aged, old (from juna, young).
malnova, old, not new (from nova, new).

Ruza juna viro kaj bona maljuna viro iris trans dezerton. Tiu havis nigran ĉevalon, ĉi tiu havis blankan ĉevalon. "Vi gardos niajn ĉevalojn dum la nokto, ĉu ne?" diris la juna viro per dolĉa voĉo al sia amiko, "Ĉar dum la nokto oni ne povos vidi mian nigran ĉevalon, sed malamikoj povos tuj vidi vian blankan ĉevalon. Oni povos ŝteli tian ĉevalon, ĉar vi estas maljuna kaj malforta, kaj ne povos malhelpi malamikojn." Tia propono ne ŝajnis agrabla al la maljuna viro. Li ne estis kontenta, tamen li ne volis perdi sian ĉevalon, ĉar li estis malriĉa. Li diris al si ke li donos sian blankan ĉevalon al la juna viro, kaj prenos ties nigran ĉevalon. Tuj li diris al ĉi tiu "Sed per via helpo mi ne perdos mian ĉevalon: mi donos la mian al vi, kaj prenos vian ĉevalon. La via estas malbela, sed ĝi estas almenaŭ nigra; vi donos ĝin al mi, ĉu ne?" "Jes," respondis la ruza juna viro, kaj li donis sian nigran ĉevalon al tiu, kaj prenis la blankan ĉevalon. "Nun," diris la maljuna viro, "Vi estas kuraĝa kaj forta, kaj vi gardos la ĉevalojn, ĉu ne? Vi povos malhelpi malamikojn per tiu granda akra tranĉilo, kaj oni ne povos ŝteli vian blankan ĉevalon." La ruza juna viro ne hontis. Li respondis "Mia kara amiko, mi nun dormos, ĉar oni ne ŝtelos blankan ĉevalon. Mi povos vidi tian ĉevalon dum la nokto, kaj malhelpi malamikojn. Sed tiu ĉevalo via (that horse of yours) havas la koloron de la nokto, kaj eĉ nun oni povas ŝteli ĝin." La malkontenta maljuna viro diris per kolera voĉo "Ĉu vi ne hontas pri tia propono?" Tamen la ruza juna viro tuj komencis dormi, kaj la maljuna viro gardis la ĉevalojn dum la tuta nokto.

1. Does one eat potatoes and meat with a fork or a spoon? 2. One puts soup into the mouth by means of a spoon. 3. One cuts fruit with a knife, and puts the fruit upon a plate. 4. The coffee was cold, and I was much dissatisfied. 5. My knife was dull, nevertheless I almost immediately cut my (the) left hand. 6. I was ashamed, but I think that the handle of that knife was very short. 7. The grass is wet today, and I fear that we shall not be able to take a walk, even in that small park. 8. I dislike to go-walking upon the hard streets. 9. The courageous young man and his aged friend talked about their enemies. 10. They wished to be careful about their horses. 11. The young man was very sly, and wished to sleep during the night. 12. He said that one can steal a black horse during the dark night. 13. He said that either (aŭ) he or the old man would guard the horses. 14. The old man answered that he would give to him his [own] white horse. 15. He took that one's black horse. 16. He was ashamed, and was very angry at his faithless friend. 17. But he stayed-awake, and guarded the horses.

68. The demonstrative adverbs of place related to the pronouns tiu and ĉi tiu are tie, there, in (at) that place, and ĉi tie, here, in (at) this place:

La telero estas tie, the plate is there (in that place).
La libroj kuŝas ĉi tie, the books lie here (in this place).
Mi trovis vin tie kaj lin tie ĉi, I found you there and him here.
Tie la vetero ŝajnas tre agrabla, there the weather seems very pleasant.

69. If the verb in the sentence expresses motion toward the place indicated by tie or ĉi tie, the ending -n is added to the adverb (46), forming tien, thither, there, and ĉi tien, hither, here:

Li iros tien, he will go there (thither).
Mi venis ĉi tien, I came here (hither).
Ni estis tie, kaj venis ĉi tien, we were there and came here (hither).

70. Accompaniment or association is expressed by the preposition kun, with, along with:

La viro venis kun sia amiko, the man came with his friend.
Mi promenos kun vi, I shall go walking with you.
La knabo kun tiu viro estas lia frato, the boy with that man is his brother.

71. The adverb for, away, may be used independently, as Li iris for de mi, he went away from me, but it is more frequently used as a prefix to give a sense of departure, loss or somewhat forcible removal:

foriri, to go away, to depart.
forkuri, to run away, to escape.
forlasi, to leave alone, to abandon, to desert.
formanĝi, to eat away, to eat up.
forpreni, to take away, to remove.
fortrinki, to drink away, to drink up.

72. The verb povi, to be able, is used to translate English can, which is defective, that is, does not occur in all of the forms a verb may have:

Mi povas paroli, I am able to talk, I can talk.
Mi povis paroli, I was able to talk, I could talk.
Mi povos paroli, I shall be able to talk, —”—”—”.
Mi volas povi paroli, I wish to be able to talk, —”—”—”.

Juna viro kaj lia saĝa patro volis iri trans la dezerton, kun siaj amikoj. La amikoj estis fortaj, kaj la juna viro estis tre kuraĝa. Ili restis en malgranda urbo dum la nokto, kaj forrajdis kun tiuj amikoj. La patro kaj la filo opiniis ke la amikoj kun ili povos helpi per siaj akraj glavoj. Ili opiniis ke ili povos forpeli la malamikojn. Eĉ en la dezerto oni trovas malamikojn. Tiaj malamikoj forprenas la monon de bonaj viroj. La juna viro estis kontenta, ĉar li estis kun la amikoj. La maljuna viro estis kontenta ĉar li estis kun sia filo. Baldaŭ la nokto venis. Estis tre malluma tie en la dezerto, kaj ili preskaŭ ne povis vidi. Dum la fruaj horoj de la nokto la patro aŭdis voĉojn, kaj preskaŭ tuj li vidis la malamikojn. La ruzaj malbonaj viroj rapidis tien, kaj vokis la maljunan viron. La malkuraĝaj amikoj de la patro kaj filo nek restis tie, nek helpis forpeli la malamikojn. Ili tuj forkuris. La malamikoj staris ĉirkaŭ la patro, kaj forpuŝis lin de lia ĉevalo. La filo volis malhelpi ilin, sed li ne povis. Li povis nur resti kun la patro, kaj gardi lin tie kontraŭ la glavoj de la malamikoj. Baldaŭ la malamikoj komencis forpreni la monon el la poŝoj de la saĝa maljuna viro. La kolera filo diris per maldolĉa (bitter) voĉo "Ĉu vi ne hontas?Ĉu vi lasos al ni nek la ĉevalojn nek nian monon?" Sed la malamikoj respondis "Ne, ni lasos al vi nek la ĉevalojn nek la monon. Ni ne estas malsaĝaj." Post tiu diro ili tuj forrapidis, kaj prenis kun si la ĉevalojn.

1. The foolish friends of the young man and his aged father did not stay with them. 2. They did not help them with their swords, but ran away at once (tuj), and were not ashamed. 3. The old man heard disagreeable voices behind him, and soon he saw the enemy. 4. The enemy called them, and hastened there (69). 5. Those sly bad men took the money out of the pockets of the courageous young man. 6. They stood around him, and also around his father. 7. The father and son could not even guard their horses. 8. The enemy did not leave (to) these their horses, but took both the horses and the money. 9. Soon the enemy rode away, during the late hours of the night. 10. The father and son were angry and dissatisfied. 11. They said "We fear and dislike such men." 12. The father said "By the help of our neighbors we can (povos) find those bad men, and drive them away, out of the desert." 13. The son replied, "Dear Father, such a proposal seems good, and I will help with my long sharp sword. 14. But we are now in the desert, and the road to the city is long. 15. We cannot ride thither, but we can walk thither. 16. Can you not hasten, with (per) my help?" 17. The wise old man answered, "Yes, my son, with such help I can walk thither."

73. The demonstrative temporal adverb related to the demonstrative pronoun tiu is tiam, then, at that time:

Tiam li rajdos al la urbo, then he will ride to the city.
Nun ili estas saĝaj, sed tiam ili estis malsaĝaj, now they are wise, but at that time they were foolish.

74. An adjective may have three degrees, positive, comparative and superlative. English has various ways of forming the comparative and superlative degrees (as by the suffixes -er, -est, the adverbs more, most, and irregular methods as in good, better, best, etc.). Esperanto has only one method, using the adverbs pli, more, and plej, most:

75. The preposition el is used with words expressing the group or class out of which a superlative is selected and mentioned:

Li estas la plej juna el tiuj, he is the youngest of (out of) those.
Vi estas la plej feliĉa el ni, you are the happiest of us.
Tiu estis la plej ruza el la viroj, that one was the craftiest of the men.

76. The actions or feelings which accompany an act or state, or the characteristic which permanently accompanies a person or thing, may be expressed by a substantive with the preposition kun:

Li prenis ĝin kun la plej granda zorgo, he took it with the greatest care.
Mi aŭdis lin kun intereso kaj plezuro, I heard him with interest and pleasure.
Ŝi estas virino kun bona gusto, she is a woman with (of) good taste.
Mi havas ĉevalon kun forta korpo, I have a horse with a strong body.

77. The verbs diri, to say, paroli, to talk, to speak, and rakonti, to relate, having in common the general idea of speech or expression, must not be confused in use:

Mi diris al vi ke pluvas, I said to (told) you that it was raining.
Mi diris ĝin al vi, I said it to you (I told you).
Mi parolis al vi pri ĝi, I talked (spoke) to you about it.
Mi rakontis ĝin al vi, I related (told) it to you.

Hieraŭ mi legis interesan libron pri Frederiko Granda (the Great). En ĝi oni rakontas ke la reĝo kun plezuro legis aŭ skribis per sia plumo, dum malfruaj horoj de la nokto. Agrabla juna knabo, la plej juna el la servistoj, tiam restis ekster la pordo.Ĉar la reĝo legis plej interesan novan libron, li ne opiniis ke la horo estas malfrua. Li vokis sian malgrandan serviston, sed la knabo, nek venis nek respondis. La reĝo iris tien, kaj trovis la knabon ekster la pordo. Li vidis ke la knabo dormas sur malalta seĝo. Tiam Frederiko Granda ne estis kolera, sed hontis ĉar li vokis la infanon. La reĝo Frederiko vidis leteron en la poŝo de la knabo. Tuj li prenis la leteron el lia poŝo, kaj rigardis ĝin. Ĝi estis letero al la servisto, de lia patrino. Ŝi ne estis riĉa virino, ŝi ŝajnis esti tre malriĉa. En ĉi tiu letero la patrino diris per la plumo ke ŝi amas la filon. Ŝi dankis lin ĉar li skribis al ŝi longan leteron. Ŝi ankaŭ dankis lin ĉar li donis al ŝi monon. La reĝo volis esti tre bona al tia filo. Kun la plej granda zorgo li metis monon el sia poŝo kun la letero kaj tiam lasis la leteron en ties poŝo. Tiam li formarŝis al sia ĉambro, kaj vokis la malgrandan serviston. La knabo tuj aŭdis, kaj rapidis tra la pordo. Li kuris trans la ĉambron, kaj staris antaŭ la reĝo. "Ĉu vi dormis?" diris Frederiko Granda. "Jes, mi timas ke mi preskaŭ dormis," respondis la knabo, "kaj mi tre hontas." Tiam li metis la manon en la poŝon, kaj trovis la monon. Li ŝajnis pli malfeliĉa kaj diris kun granda timo "Malamiko metis ĉi tiun monon en mian poŝon! Oni opinios ke mi ŝtelis ĝin! Oni malamos min, kaj forpelos min!" Frederiko respondis, "Ne, mi donis ĝin al vi, ĉar mi amas bonajn knabojn. Mi gratulas vian patrinon, ĉar ŝi havas tian filon."

1. An interesting story is related (54) about Frederick the Great. 2. His youngest servant stayed outside of the door. 3. The king called him, and he hastened thither and stood before him. 4. Yesterday he did not hear the king. 5. The king called him, but he did not answer. 6. The king thought that the boy had gone away with the older servants, and he was angry. 7. He left his book on the table, and went to the door. 8. Then he saw that the little boy was sleeping there. 9. He looked at him with greater interest, and saw a letter in his pocket. 10. The letter was from the boy's mother. 11. He had written a letter to her, with his pen, and had given (to) her money, because she was poor. 12. He wrote longer letters with pleasure, because he was a most faithful son. 13. The king congratulated the mother of the boy, concerning such a son. 14. (The) king Frederick wished to be kinder (pli bona) to the boy. 15. He placed his book upon the table, near his sword, and talked to the little servant. 16. Then the older servants came, and stood around the king. 17. They walked with great care, and the younger servant did not hear them. 18. They loved the little boy, and wished to help him.

78. The demonstrative adverb of motive or reason, related to the demonstrative pronoun tiu, is tial, therefore, for that reason, so:

Tial la servisto foriris, therefore the servant went away.
Tial mi gratulis lin, for that reason I congratulated him.
Tial oni forpelis lin, so they drove him away.

79. Adverbs may be derived from roots whose meaning permits, by addition of the adverb-ending -e, as feliĉe, happily, kolere, angrily. The comparison of adverbs is similar to that of adjectives:

80. The opposites (67) of pli and plej are malpli, less, and malplej, least. Their use is similar to that of pli and plej. (These adverbs may also modify verbs):

Li estas malpli kuraĝa, he is less courageous.
Tiuj estis malplej akraj, those were least sharp.
La vento blovis malpli forte, the wind blew less strongly.
Li skribis malplej zorge, he wrote least carefully.
Mi malpli timas ilin, I fear them less.
Vi malplej bezonos helpon, you will need help least.

81. Since in their precise sense the words pli, malpli, plej, malplej, express degree, a quantitative meaning is given by multe, much, in the desired degree of comparison:

82. In a comparison made by the use of pli or malpli, the case used after ol, than, must indicate clearly the sense intended:

Mi amas ilin pli multe ol ŝin, I love them more than (I love) her.
Mi amas ilin pli multe ol ŝi, I love them more than she (loves them).
Vi helpis la viron malpli multe ol la knabo, you helped the man less than the boy (helped him).
Vi helpis la viron malpli multe ol la knabon, you helped the man less than (you helped) the boy.

83. A clause giving a cause or reason is introduced by ĉar, because, for, or by the combination tial ke, for this reason that, because, for:

Mi venis frue, ĉar mi volis vidi vin, I came early, for I wished to see you.
La floroj velkis tial, ke ne pluvis, the flowers wilted for this reason, that it did not rain.

La vintro estas la malplej agrabla sezono el la tuta jaro. Neĝas tre multe, kaj tial oni nur malofte promenas, ĉar la stratoj estas tro malsekaj. Oni marŝas kun granda zorgo, kaj malrapide (slowly), tial ke oni ne volas fali kaj preskaŭ rompi la kolon. Oni zorge gardas sin tiam kontraŭ la malvarmaj nordaj ventoj. La manojn oni metas en la poŝojn, sed la vizaĝon oni ne povas bone gardi. Mi ne ŝatas resti ekster la domo dum tia vetero. Mi multe preferas sidi en varma luma ĉambro, kaj skribi leterojn per bona plumo. La monatoj de la printempo estas marto, aprilo kaj majo. La bela printempo ŝajnas pli agrabla ol la vintro. Ĝiaj tagoj estas pli longaj kaj pli varmaj, ĝiaj ventoj blovas malpli forte. En ĉi tiu sezono la kampoj kaj arboj frue komencas montri plej belajn kolorojn. La birdoj konstruas siajn nestojn, kaj dolĉe kantas. Oni povas promeni sur la mola herbo, anstataŭ sur malsekaj malagrablaj stratoj. Pluvas pli multe en aprilo, tamen post la pluvo la herbo ŝajnas pli verda, kaj la nuboj baldaŭ forflugas de la blua ĉielo. Dum majo oni trovas violojn, kaj en junio oni vidas tre multajn rozojn. Sed la plej agrabla el la sezonoj estas la somero. Anstataŭ malvarmaj ventoj la somero havas la plej belan veteron, kun suda aŭ okcidenta ventoj. La longaj tagoj estas varmaj, sed la noktoj estas tute agrablaj. Tiam oni havas pli bonajn fruktojn ol dum la printempo. La monatoj de la somero estas junio, julio kaj aŭgusto. Mi plej ŝatas junion.Ĉu vi ŝatas ĝin pli multe ol mi?Ĉu vi ŝatas aŭguston pli multe ol julion?

1. I read a most interesting book about Frederick the Great. 2. It relates that he often stayed-awake and read with great interest during the later hours of the night. 3. His youngest servant was a small boy. 4. The king loved this boy more than [he loved] the older servants. 5. The winter is a less pleasant season than the spring, but the summer is more pleasant than that [season]. 6. During March the east winds blow most strongly, and shake the trees very much. 7. In April one needs his umbrella, for (the reason that) there are often clouds in the sky and it rains a great deal (very much). 8. The streets are very wet, but the water does not seem to wash them. 9. In May one begins to find sweet violets, and the birds in the trees above our heads sing very sweetly. 10. In June the most beautiful roses are seen (54). 11. July and August are the warmest months of the whole year. 12. The days are longer than the nights, and the weathercock shows west and south winds, instead of those disagreeable north and east winds. 13. One stays outside [of] the house then with greater pleasure, and goes walking in the parks. 14. I think that I like the summer better than you [do]. 15. Therefore I praise the summer more than you [do]. 16. However, I praise you more than [I praise] your younger brother. 17. He is less wise than you.

84. In clauses expressing a comparison between two objects, acts or states, the adverbial use of English "the ... the ..." (meaning "by how much ... by that much ...") is rendered by the adverbs ju and des, respectively:

Ju pli bona li estas, des pli feliĉa li estos, the better he is, the happier he will be.
Ju pli ofte mi rigardas, des pli mi volas rigardi, the oftener I look, the more I wish to look.
Ju pli bele la luno brilas, des pli oni ŝatas la nokton, the more beautifully the moon shines, the more one likes the night.
Ju malpli pluvas, des pli la floroj velkas, the less it rains, the more the flowers wither.
Ju malpli multe vi helpas, des malpli multe mi laŭdos vin, the less you help, the less I shall praise you.
Ĉar vi helpis, mi des pli multe laŭdos vin, because you helped, I shall praise you the (that much) more.

85. In English, the preposition "between" is used in reference to two persons or things, and "among" in reference to three or more. As the difference in meaning is not essential, Esperanto has but the one preposition inter to express both between and among:

Li sidas inter vi kaj mi, he is sitting between you and me.
Li sidas inter siaj amikoj, he is sitting among his friends.
La monato majo estas inter aprilo kaj junio, the month of May is between April and June.
Inter tiuj libroj estas tre interesa libro, among those books there is a very interesting book.

86. Cause or reason may be expressed not only by an adverb (78) or a clause (83), but also by use of the preposition pro, because of, on account of, for the sake of, for. It directs the thought away from the complement toward the action, feeling or state caused by it, or done in its interest or behalf:

La floroj velkas pro la seka vetero, the flowers wilt because of the dry weather.
Mi skribis la leteron pro vi, I wrote the letter for you (for your sake).
Pro tiuj nuboj mi timas ke pluvos, on account of those clouds I fear that it will rain.
Oni ŝatas ĉerizojn pro la dolĉa gusto, people like cherries because of the sweet taste.

87. Prepositions may be used with adverbs or with prepositional phrases when the meaning permits:

La kato kuris el sub la tablo, the cat ran out-from under the table.
Li venos el tie, he will come out of there.
De nun li estos zorga, from now he will be careful.
Li staris dekstre de la vojo, he stood on the right of the road.
Mi iros for de ĉi tie, I shall go away from here.

La sezonoj de la jaro estas la vintro, la printempo, la somero, kaj la aŭtuno. La aŭtuno estas inter la somero kaj la vintro. Ĝiaj monatoj estas septembro, oktobro kaj novembro. En septembro oni povas kolekti maturajn fruktojn. Tiam ankaŭ oni rikoltas la flavan grenon de la kampoj. Dum ĉi tiu monato kaj dum oktobro la folioj sur la branĉoj komencas esti ruĝaj kaj flavaj, anstataŭ verdaj. La herbo velkas, kaj bruna tapiŝo ŝajnas kovri la teron. Baldaŭ la folioj falas al la tero, kaj en novembro la arboj estas tute nudaj. Pli aŭ malpli frue neĝas. La glacio ofte kovras la akvon en la riveroj, kaj restas sur la stratoj kaj la vojoj. La mola blanka neĝo kovras la teron, kaj kuŝas sur la branĉoj de la arboj. Tiam, pro la fortaj ventoj, ĝi falas de la branĉoj al la tero. La birdoj frue lasas tian veteron, kaj flugas de ĉi tie al pli sudaj kampoj kaj arboj. Ili ne povas resti, pro la malvarmaj tagoj kaj noktoj. Ili malŝatas la neĝon kaj la glacion pli multe ol ni. Ju pli multe neĝas; des pli malofte ni volas promeni. Ni preferas resti en la domo, anstataŭ ekster ĝi. Ju pli ni rigardas la nudajn branĉojn de la arboj, des pli malagrabla ŝajnas la vintro. Tamen la junaj infanoj tre ŝatas tian veteron, kaj ju pli neĝas, kaj ju pli forte la norda vento blovas, des malpli ili estas kontentaj en la domo. Ili volas kuri sur la neĝo, ĉirkaŭ la arboj kaj inter ili, kun siaj junaj amikoj. Ili povas bone amuzi sin per la neĝo. La monatoj de la vintro estas decembro, januaro kaj februaro. Ĝi estas la plej malvarma sezono.

1. September, October and November are the months of autumn. 2. In these months, people harvest the yellow grain and gather various fruits. 3. The leaves on the trees around us begin to have red and yellow colors. 4. They begin to fall from the branches and lie upon the ground. 5. The more strongly the cold north wind blows through the branches, the sooner the leaves fall from there. 6. They lie under the bare trees, with the brown grass. 7. The sooner it snows, the sooner the ground will seem to have a white carpet. 8. The snow will completely (tute) cover the grass during the months of the winter. 9. These months are December, January and February. 10. From that time (de tiam) the ice and snow will cover the roads, and altogether (tute) hide them. 11. There will often be ice on the water of the river. 12. We like this season of the year more than March, April and May. 13. We like it even more than the summer. 14. The months of the latter (62) are June, July and August. 15. The summer is the warmest season of the entire year. 16. Therefore we often say that the summer is the pleasantest season. 17. Because of its many pleasures, the summer is dear to me. 18. It is between the spring and the autumn.