187. The distributive adverb of time, related to the distributive pronoun ĉiu, is ĉiam, always, at all times:

Vi ĉiam pagas tro multe, you always pay too much.
Mi estas ĉiam preta por helpi vin, I am always ready to help you.

188. The distributive adverb of motive or reason, related to the pronoun ĉiu, is ĉial, for every reason, for all reasons:

Ĉial li estas feliĉa hodiaŭ, for every reason he is happy today.
La mia ĉial estas la plej bona, mine is for all reasons the best.

189. The past passive participle expresses an act or condition as having been undergone by the person or thing indicated by the word modified. This participle ends in -ita, as vidita, having been seen:

La prezo pagita de vi estis tro granda, the price paid by you was too great.
La punita infano ploras, the (having-been) punished child is crying.
Mi aĉetos bonefaritajn gantojn, I shall buy well-made gloves.
Li serĉis la forgesitan bileton, he looked for the forgotten ticket.

190. The compound tense formed by combining the past passive participle with the present tense of the verb esti expresses an act or condition which has been undergone by the subject of the verb. It is called the perfect passive tense. The conjugation of the verb vidi in this tense is as follows:

mi estas vidita, I have been seen (I am having-been-seen).
vi estas vidita, you have been seen.
li (ŝi, ĝi) estas vidita, he (she, it) has been seen.
ni estas viditaj, we have been seen.
vi estas viditaj, you have been seen.
ili estas viditaj, they have been seen.

191. In expressing that in accordance with which something is done, takes place, moves, etc., the preposition laŭ is used:

Li agis laŭ sia opinio, he acted in accordance with his own opinion.
Mi faros ĝin laŭ bona metodo, I shall do it according to a good method.
Laŭ kia maniero li agis? In what manner did he act?
Mi marŝis laŭ la strato, I walked down (or up) the street.
Li iris laŭ la rivero per tiu vojo, he went along the river by that road.
Nuboj nigraj kuris laŭ la ĉielo, black clouds raced along the sky.
Ĝi kuŝas laŭlonge de la domo, it lies lengthwise of the house.

192. The suffix -em- indicates a tendency or inclination toward that which is expressed in the root:

Dum mi estis atendanta hieraŭ posttagmeze en la stacidomo, mi subite rimarkis palan sinjorinon kun larmoj en ŝiaj okuloj. Ŝi rigardis ĉien kun esprimo de nekaŝebla timo, kaj estis videble maltrankvila. Ŝi serĉis du aŭ tri minutojn inter la personoj ĉirkaŭ si, kaj fine ŝi vidis bluevestitan policanon, kiu estis parolanta al unu el la gardistoj. Ŝi rapide diris kelkajn vortojn al li, kaj tuj li ankaŭ komencis serĉi cie. Mi tre kompatis la ploreman sinjorinon, kaj kiam la policano preteriris, mi demandis ĉu mi ne povas helpi. Mi diris ke mi ne estos okupata (busy) ĝis la alveno de la vagonaro. Li respondis ke la filo de tiu virino estas perdita, kaj li donis al mi la sekvantan priskribon de la infano, laŭ la vortoj de la patrino: la knabo estas agema brunhara sesjarulo, kun bluaj okuloj, kaj li estas ruĝe vestita (dressed in red). Lia patrino estis ĵus aĉetinta sian bileton ĉe la giĉeto, kaj post kiam ŝi pagis la naŭdek cendojn por ĝi, subite ŝi rimarkis ke la infano ne estis kun ŝi. Kvankam ŝi jam serĉis ĉie, la filo ŝajnas ankoraŭ netrovebla. Ŝi multe timas pro li, kvankam li ĉiam estas bona knabo. Mi tuj komencis marŝi ĉien inter la personoj ĉirkaŭ mi, kaj fine eniris malgrandan ĉambron apud la horloĝo ĉe la fino de la stacidomo, kie estas vendataj tagĵurnaloj (newspapers), gazetoj kaj libroj. Tie antaŭ nemovebla tablo kovrita de brile koloritaj ĵurnaloj staris malgranda ruĝevestita knabo. Mi diris al li "Mia studema juna amiko, oni ne vojaĝas laŭ tiu metodo. Via patrino jam de longe atendas vin. Mi montros al vi kie ŝi estas." Li venis kun mi, kaj proksime de la pordo kie mi estis lasinta mian valizon staris la sinjorino. Ŝi estis ĉial ĝoja kiam ŝi vidis nin, kaj dankeme ĉirkaŭprenis la infanon.

193. The distributive adverb of manner, related to the distributive pronoun ĉiu, is ĉiel, in every way, in every manner:

Li povas ĉiel prepari ĝin, he can prepare it in every manner.
Li estos ĉiel helpata, he will be helped in every way.

194. The distributive adverb of quantity, related to the distributive pronoun ĉiu, is ĉiom, every quantity, the whole, all:

Li prenis multe da sukero, sed ne ĉiom da ĝi, he took a great deal of sugar, but not all of it.
Li elprenis ĉiom de la teo el la teujo, he took all of the tea out of the tea caddy.

195. The compound tense made by combining the past passive participle with the past tense of the verb esti expresses an act or condition which had been undergone by the subject of the verb at some point in past time. It is called the pluperfect passive tense. The conjugation of vidi in this tense is as follows:

mi estis vidita, I had been seen (I was having-been-seen).
vi estis vidita, you had been seen.
li (ŝi, ĝi) estis vidita, he (she, it) had been seen.
ni estis viditaj, we had been seen.
vi estis viditaj, you had been seen.
ili estis viditaj, they had been seen.

196. The compound tense made by combining the past passive participle with the future tense of the verb esti expresses an act or condition which will have been undergone by the subject of the verb at some point in future time. It is called the future perfect passive tense. The conjugation of vidi in this tense is as follows:

mi estos vidita, I shall have been seen (shall be having-been-seen).
vi estos vidita, you will have been seen.
li (ŝi, ĝi) estos vidita, he (she, it) will have been seen.
ni estos viditaj, we shall have been seen.
vi estos viditaj, you will have been seen.
ili estos viditaj, they will have been seen.

197. The material out of which something is made or constructed is expressed by use of the preposition el. As in English, an adjective may be used instead of the prepositional phrase unless a verb or participle lays stress upon the fact of construction:

La tablo estas farita el ligno, the table is made out of wood.
La tablo estas ligna (el ligno), the table is wooden (of wood).
La infanoj konstruis domon el neĝo, the children built a house of (out of) snow.
Oni faras supon el asparago, they make soup out of asparagus.

198. The suffix -et- indicates diminution of degree in that which is expressed by the root. It is thus in contrast to the augmentative suffix -eg- (122). Sometimes an affectionate significance is given:

Mi volas doni beletan donacon al mia plej juna fratino morgaŭ, sed ju pli mi pensas pri ĝi, des pli malfacile estas decidi pri la afero. Estas duoble malfacile, ĉar ŝi jam posedas ĉiun ludilon (toy) kiun oni povas imagi.Ĉiu el ŝiaj amikoj ĝoje donacas (make presents) al tiel afabla knabino. Tamen mi iris hieraŭ matene al ludilobutiko, kaj rigardis la ludilojn tie. Multaj konsistis el diversaj pupoj, grandaj kaj malgrandaj, kaj belege vestitaj. Sed mi estas certa ke la fratineto jam posedas sufiĉe da pupoj—”tial mi ne aĉetis tian ludilon, kvankam ili estas ĉiam interesaj al knabinetoj. Sur unu tablo kuŝis ĉiaj malgrandaj bestoj, faritaj el ligno, drapo, kaj diversaj materialoj. Estis ĉevaletoj, hundetoj, katetoj, kaj flavaj leonetoj. Proksime de tiuj staris malgrandaj brile koloritaj vagonaroj, kiujn oni povis rapide movi, laŭ la maniero de grandaj vagonaroj. Etaj policanoj staris apude, kaj estis ĉial malfacile elekti la plej interesan el tiom da interesaj ludiloj. Baldaŭ mi rimarkis knabineton apud mi.Ĉiel ŝi tre similis al mia fratino, kaj tial mi decidis elekti tian ludilon, kia estos elektita plej frue de la nekonata knabineto. Mi atendis trankvile, kaj eĉ legis unu aŭ du paĝojn de miaj ĵus aĉetitaj gazetoj kaj tagĵurnaloj. Fine la beleta infano estis rigardinta preskaŭ ĉiom de la ludiloj kiuj okupis la tablojn, dum la kompatinda servistino lace ŝin sekvis. Tiam la knabineto kriis "Ho, kiel beleta pupodomo! Estas litoj en la dormoĉambroj; legomoj kaj rostita viando, faritaj el papero, kuŝas sur la tablo en la manĝo-ĉambro; kaj mi vidas tie pupon, kiu certe ĵus faris la teon, kaj estas elverŝonta ĝin en tiujn tasetojn!" Tuj mi faris decidon laŭ la plezuro de la knabineto, kaj baldaŭ la pupodomo estis aĉetita por mia fratineto.

1. My pale delicate (malsanema) little sister is always happy when she has a new toy. 2. Her dolls were made out of cloth when she was a very little girl, because otherwise she could too easily break them. 3. But yesterday my grandmother made a present of a doll (presented a doll) to her, and since that moment she has been as happy as possible. 4. I have not seen tears in her eyes, or heard a cross (koleretan) word. 5. This new doll is made out of cloth, and its dress consists of very pretty material. 6. My sister decided that she likes it better than her other playthings, and I think that those poor (kompatindaj) other dolls will soon have been forgotten. 7. The doll seems in every way more interesting than the little animals made out of cloth or wood, which are on the table with her dolls. 8. She possesses a little dog and a little cat, and a little lion, and until yesterday she had a wooden pony. 9. The pony is already broken, and has been given away to a poor (malriĉa) child, the daughter of our laundress (lavistino). 10. My sister possesses a small train of cars which she can move everywhere, and she is very fond of (ametas) this toy. 11. There are small sacks of sand in the cars, and usually she is happy when she is pouring the sand out of one of these into another, or putting all of the sand into a box, by means of a small spoon. 12. For every reason I am doubly glad today that she is busied in this manner (tiamaniere). 13. I wish to take a walk along that pleasant path toward the hill, instead of waiting for my little sister. 14. I must buy the meat to roast for supper, before I come home from my walk.

199. The future passive participle, expressing that which will be or is about to be undergone by the person or thing indicated by the word modified, ends in -ota, as vidota, about to be seen:

La punota infano mallaŭte ploretas, the child about to be punished whimpers softly.
La formovota tablo estas peza, the table about to be moved away is heavy.
La domo konstruota de li estos bela, the house going to be built by him will be beautiful.

200. The compound tenses formed by combining the future passive participle with each of the three aoristic tenses of esti represent an act or condition as about to be undergone in the present, past, or future, respectively. These are called passive periphrastic future tenses. Except when great accuracy is desired, these tenses, like those of the active voice (153) are not often used. A synopsis of vidi in the first person singular of these tenses is as follows:

201. The article is placed before nouns used in a comprehensive or universal sense, indicating a whole class, kind, substance, or abstract quality. In such use it is called the generic article:

La pacienco estas laŭdinda, patience is praiseworthy.
La vivo surtera estas nur parto de la vivo ĉiama, life on earth is merely a part of the life eternal.
La viro estas pli forta ol la virino, man is stronger than woman.

202. The suffix -ec- is used to form words indicating the abstract quality of that which is expressed in the root, or formation, to which it is attached:

Unu el la plezuroj de la kampara vivo konsistas el la multenombraj (numerous) okazoj por veturi ĉien, kien oni volas iri, per kvietaj pitoreskaj vojoj. Ni havas ankoraŭ unu (still one, yet another) okazon por plezuro en nia vilaĝo, ĉar ni povas veturi per vaporŝipo sur la bela lago ĉe kies bordo kuŝas la vilaĝo. Hieraŭ du kuzinoj venis por viziti ĉe ni, kaj tuj post la tagmanĝo ni decidis promeni laŭ tiu pitoreska vojeto al la lago. Kiam ni alvenis al la lago, ni rimarkis ke beleta vaporŝipeto estis ĵus forironta. Tial mi aĉetis tri biletojn, kaj kiel eble plej rapide ni suriris la ŝipeton. La sonoriloj (bells) estis jam sonorintaj, kaj tuj post kiam ni transmarŝis la ponteton, de la tero al la planko de la ŝipeto, oni forprenis la ponteton. Kelkaj personoj kiuj estis ankoraŭ sur la tero kuris kun granda rapideco al la ponteto. Ili svingis la brakojn kaj la ombrelojn tre energie, sed la ŝipeto ne atendis eĉ unu minuton. La personoj ŝajnis tre koleraj pro sia malfrueco, kaj ankoraŭ pli koleraj pro la trankvila foriro de la ŝipeto.Ĉiu sur la ŝipeto ridetis, ĉar la koleremo (irascibility) estas ĉiam amuza. Tiam ĉiu komencis sin amuzi tiel, kiel li deziris. Mi estis kunportinta dikan lanan surtuton, sed pro la varmeco de la vetero mi ne bezonis ĝin, kaj lasis ĝin sur apuda seĝo. Ni atendis kun plezuro por vidi la krutajn montetojn kiuj estos videblaj tuj kiam la ŝipeto estos pasinta preter malgranda arbaro. La pitoreskeco de la belaj montetoj estas difektota, ĉar grandaj fabrikejoj estas jam konstruataj ĉe la montpiedoj. La ŝtonoj por la muroj jam kuŝas pretaj apude, kune kun grandaj stangoj kaj aliaj pecoj da ligno. Tie oni fabrikos tablojn, seĝojn, kaj aliajn meblojn el zorge elektita ligno.

1. It is difficult in every way to select a present for a child who already possesses enough toys. 2. In a toy-shop yesterday I examined the dolls made out of woolen cloth and other material, and also looked at the various little animals. 3. There were ponies, little dogs and little lions and camels. 4. There were also little sets of furniture (126), which consisted of tables, sofas and chairs. 5. On the tables were small plates containing vegetables, fruits and roast (189) meat, entirely made out of colored paper. 6. There were also little cups and tumblers of thin glass, into which one could pour water or milk. 7. As (ĉar) one dollar was all (194) of the money which I had in my purse, I left the shop. 8. I walked along a stony picturesque path toward the lake, swinging my overcoat on my arm, while I thought over (pripensis) the difficulty, and tried to decide what sort of present to choose. 9. The steamboat to B—”—” was just leaving, so I went across the footbridge (ponteto) on to the pretty little ship, while its bells were ringing, and rode an hour in the open (libera) air. 10. The shore which we passed is very picturesque, but its beauty is about to be spoiled, for a large furniture factory is going to be built between that steep hill and the lake. 11. Its proximity to the water is necessary, for water-power (akvoforto) will be used.

203. The indefinite pronoun (and pronominal adjective) iu, any one, a certain one, presents the idea of some person or thing, without definitely characterizing it:

Mi parolas pri iu, kiun vi konas, I am talking about a certain one whom you know.
Mi vizitis iujn el viaj amikoj, I visited some of your friends.
Mi havas kelkajn pomojn, sed iuj ne estas bonaj, I have several apples, but certain ones are not good.
Iuj pontoj estas bone faritaj, some bridges are well made.

204. The indefinite pronoun iu has a possessive or genitive form ies, somebody's, someone's, a certain one's:

Mi tuŝis ies brakon, I touched someone's arm.
Ĉu ies surtuto kuŝas sur la tablo? Is anybody's overcoat lying on the table?
Ies ludiloj estas rompitaj, someone's playthings are broken.

205. Nouns may be formed from participles, by substituting the noun ending -o for the adjectival ending -a. Such participial nouns indicate persons temporarily or non-professionally performing or undergoing that which is expressed by the root:

helpanto, one who is helping, an assistant.
elpensinto, one who has thought out something, an inventor.
legonto, one who is about to read.
vidato, one (being) seen.
sendito, one (having been) sent, an envoy.
la juĝoto, the one about to be judged, the accused.

206. Sudden or momentary action, or the beginning of an action or state, is indicated by the prefix ek-:

ekdormi, to fall asleep.
ekkanti, to burst into song.
ekiri, to set out, to start.
ekridi, to burst into a laugh
ekrigardi, to glance at.

207. Words indicating the young of, the child of, the descendant of, are formed by use of the suffix -id-:

ĉevalido, colt (from ĉevalo, horse).
hundido, puppy (from hundo, dog).
katido, kitten (from kato, cat).
leonido, a lion's whelp (from leono, lion).
reĝidino, a king's daughter, a princess (from reĝo, king).

Unufoje iu reĝo estis farinta militon kontraŭ la homoj de lando ĉe la bordo de pitoreska rivero. La soldatoj ne venis tien per vaporŝipoj, sed estis konstruintaj ponton trans la rivero, por la veturiloj (vehicles). Estis necese resti kelkan tempon apud urbo kiun la reĝo volis ekataki, kaj li havis grandan tendaron (encampment) antaŭ tiu urbo. Unu tagon en la daŭro (course) de la milito, iuj el la soldatoj pasis preter la tendo de la reĝo, laŭ la ŝtona vojeto laŭ kiu ili ĉiutage marŝis por gardi la tendaron. Unu el ĉi tiuj ekrimarkis ke hirundo estas konstruinta sian neston sur la reĝa tendo. Sur la nesto, kiu estis bone konstruita el koto, sidis trankvile la hirundo. Dum la soldatoj svingis la brakojn kaj ekridis unu post la alia, pri la kuraĝa birdo, la reĝo aŭdis ies voĉon. Li elvenis el sia tendo por eltrovi kial la parolantoj faras tiom da bruo, kaj kial ili tiel ekkriis kaj ekridis. Kiam la viroj montris al li la birdon, li diris kun bonhumora rideto, "Tiu hirundo estos mia gasto.Ĉiuj el la militistoj certe zorgos de nun pri la hirundo kaj la hirundidoj." Tial la nesto restis netuŝata en la daŭro de ĉiu batalo. Kelkaj kugloj pasis preter ĝi, sed la trankvileco de la birdo daŭris same kiel antaŭe. Fine la reĝo venkis, per kruelega batalo. Tuj la venkintoj forportis la tendojn, kune kun multaj militkaptitoj (prisoners of war). Nur la tendon de la reĝo oni lasis tie, ĉar la reĝo diris ke ĝi nun apartenas al la hirundo. Ĝi jam estis malnova kaj eluzita, tra kiu la pluvo eniris per multe da truoj. Sed ĝi ankoraŭ staris, ĝis iu tago somera kiam la hirundidoj povis jam bone flugi. Tiam la vento subite renversis ĝin, kaj ĝi ekfalis, kaj kuŝis, amaso da ĉifonoj, inter multe da kugloj, homaj ostoj, kaj la ceteraj malgajaj postsignoj (traces) de ies venko sur la batalejo.

1. There is a pretty story about a swallow which built its nest for its young (idoj) on the king's tent. 2. The soldiers who were walking along the steep path past the tent glanced at it, and caught sight of (206) the bird. 3. Some of them burst into a laugh, and gestured (svingis la brakon) toward the bird, to point it out to their comrades. 4. The good-humored king put on a thick woolen overcoat, and came out of his tent, to inquire why his soldiers were conversing so noisily there. 5. The tent was an expensive one, and contained handsome furniture, as well as (kaj ankau) a bell which always rang as soon as (tuj kiam) one touched it. 6. The king immediately noticed the swallow's nest, and said with an amiable smile "Surely such a courageous bird is a worthy (154) guest for a king." 7. The warriors (172) cared for the swallow as much as possible during the course of the war. 8. When the victors departed, they left that tent there. 9. Finally the wind upset it, and it fell to the ground. 10. The young swallows already could fly, by (je) that time. 11. The battleground is covered with bullets, piles of human bones, and similar melancholy signs of war. 12. War (201) is wicked and shameful (154). 13. Why do kings and princes wish to make war upon each other (180)? 14. When their sons have gone away to (make) war, the mothers of the soldiers are very uneasy. 15. Perhaps those sons will be prisoners of war.

208. The indefinite adjective, related to the indefinite pronoun iu, is ia, of any kind, some kind of, a certain kind of, expressing indefinitely the quality of a person or thing:

Estas ia birdo sur tiu arbo, there is a bird of some sort on that tree.
Mi vidis iajn ostojn sur la tero, I saw some kind of bones on the ground.
Estas ia homo en tiu tendo, there is some sort of human being in that tent.

209. The indefinite adverb of place, related to the indefinite pronoun iu, is ie, anywhere, somewhere, in (at) a certain place. If the verb in the sentence expresses motion toward the place indicated by ie, the ending -n is added (121):

Ie en tiu arbaro estas leono, somewhere in that forest is a lion.
Ie malantaŭ la soldatoj vi trovos amason da kugloj, somewhere behind the soldiers you will find a heap of bullets.
La hirundo flugis ien, the swallow flew somewhere (in some direction).
Mi iros ien, sed mi ankoraŭ ne scias kien, I am going somewhere, but I do not yet know where.

210. An adjective may stand in predicate relation to the direct object of a transitive verb, as well as to the subject of an intransitive verb (19). Such a predicate adjective, agreeing in number (21) with the object of the verb, but remaining in the nominative case, indicates the result produced by the verb upon the object, or the condition, quality or temporary state in which this object is found:

Li faris la mondon feliĉa, he made the world happy (made-happy the world).
Mi lasis la knabon trankvila, I left the boy calm (undisturbed).
Mi trovis la truon jam farita, I found the hole already made.
Mi lasis ilin bone punitaj, I left them well punished.

211. A noun may be used similarly in predicate relation after a transitive verb, as well as after an intransitive verb (20):

Ŝi nomis sian filinon Mario, she named her daughter Mary.
Oni elektis tiun reprezentanto, they elected that one representative.
Mi vidos lin venkinto, I shall see him a conqueror.
Mi trovis lin ŝtelisto, I found him a thief.

Unufoje en malgranda urbeto (town) en Italujo, la reĝo, kiun oni estis nominta Johano, metis grandan sonorilon en la vendejon. Li anoncis ke ĉiu plendanto pri maljusteco havos la rajton alvoki (to summon) juĝiston per tiu sonorilo. Tiam la juĝisto faros proceson en la juĝejo pro tiaj plendantoj. Oni multe uzis la sonorilon, laŭ la anonco de la reĝo, kaj multe da plendantoj ricevis justecon. Sammaniere, granda nombro da maljustuloj estis punata per ĝia helpo. Kiam okazis ke iu homo montris sin maljusta al alia, ĉi tiu anoncis la aferon per la oportuna sonorilo. Kiam iu faris la edzinon malfeliĉa, la sonorilo tuj sonoris por anonci ŝiajn suferojn, kaj por alvoki la juĝiston. Fine, oni tiom uzis la sonorilon justecan, ke la ŝnurego (rope) estis tute eluzita, kaj ĝia lasta uzinto okaze forrompis ĝin. Sed iu preterpasinto vidis la duonon de la ŝnurego kuŝanta sur la tero, kaj riparis ĝin per kelkaj branĉetoj de apuda arbo. Li pensis en si "Iu plendonto nun trovos ĝin preta por esti uzata." Rimarkinde, la branĉetoj ne velkis, sed restis verdaj, kaj kreskis kiel antaŭe.

En la sama urbo loĝis riĉulo kiu estis forvendinta preskaŭ ĉiom de siaj domoj, ĉevaloj, ĉevaletoj, ĉevalidoj, hundoj kaj multekostaj vestoj, ĉar en sia maljuneco li amis nur la monon, kaj tiun li amegis. Li ankoraŭ posedis nur unu maljunan ĉevalon, kaj fine li forsendis eĉ tiun, por sin paŝti laŭ la vojo. En la daŭro de la tago, la ĉevalo ekrimarkis la branĉetojn kreskantajn sur la ŝnurego de la sonorilo. Tuj ĝi kaptis la branĉetojn, por manĝi ilin, kaj tuj la juĝisto aŭdis la sonorilon klare sonoranta. Li rapidis al la vendejo, kaj laŭte ekridis kiam li vidis ies ĉevalon tie. Li decidis puni la riĉulon ĉar tiu ĉi ne donis sufiĉe por manĝi al la maljuna militĉevalo.

1. The horse caught sight of the twigs with which a passer-by had mended the bellrope. 2. Because it wished to eat the green leaves, it seized the rope, and the bell immediately rang loudly and clearly. 3. The horse almost upset the poles which supported (160) the roof over the bell of-justice. 4. Any one (173) had the right to use this bell, to announce any kind of injustice. 5. The judge burst into a laugh as soon as he saw that sort of plaintiff standing there. 6. More often he saw human beings as plaintiffs, instead of animals. 7. When a laborer showed himself unkind to his wife and children, they could announce their sufferings by means of the convenient bell. 8. People called it the bell of justice. 9. According to everyone's opinion, it is the duty of a just judge to punish evildoers and unjust persons. 10. He decided that he would institute proceedings (faros proceson) against the owner (205) of the horse. 11. The man had driven away the horse, and it was grazing (sin paŝtanta) along the road. 12. It was some one's duty to give some sort of home to his horse. 13. The judge said, "I will find out whose horse that poor beast is, and will put a mark opposite the name of that man. I will not leave him alone (trankvila), but will show myself very severe."

212. The indefinite temporal adverb, related to the indefinite pronoun iu, is iam, sometime, any time, ever, once upon a time:

Iam mi rakontos la aferon al vi, sometime I will tell you the affair.
Reĝo iam loĝis tie, a king once (upon a time) dwelt there.
Ĉu vi iam faris proceson kontraŭ li? Did you ever go to law against him?

213. The indefinite adverb of motive or reason, related to the indefinite pronoun iu, is ial, for any reason, for some reason, for certain reasons:

Ial li ne riparis la tendon, for some reason he did not repair the tent.
Ĉu vi opinias ke ial li maljuste suferas? Do you think that for any reason he is suffering unjustly?

214. The suffix -ig- is used to form verbs indicating the causing, rendering or bringing about of that which is expressed in the root or formation to which it is attached. Verbs containing the suffix -ig- are called causative verbs and are always transitive (22).

a. Causative verbs from adjectival roots indicate that the quality or condition expressed in the root is produced in the object of the verb:

dolĉigi, to sweeten, to assuage (from dolĉa, sweet).
moligi, to soften (from mola, soft).
plilongigi, to lengthen, to make longer (from pli longa, longer).
faciligi, to facilitate (from facila, easy).
beligi, to beautify (from bela, beautiful).

b. Causative verbs from verbal roots indicate that the action expressed in the root is made to take place:

dormigi, to put to sleep (from dormi, to sleep).
konigi, to make acquainted with (from koni, to know).
mirigi, to astonish (from miri, to wonder).
mortigi, to kill (from morti, to die).

c. Causative verbs may be formed from noun-roots, prepositions, adverbs, prefixes and suffixes whose meaning permits:

amasigi, to amass, to heap up (from amaso, pile).
kunigi, to unite, to bring together (from kun, with).
forigi, to do away with (from for, away).
ebligi, to render possible (-ebl-, 161).

215. The emphatic form of the verb, expressed in English by "do", "did", as in "I do study", "I did find it", "Do tell me", and by adverbs such as "certainly", "indeed", etc., is expressed in Esperanto by placing the adverb ja, indeed, before the verb:

Vi ja mirigas min! You do astonish me!
Li ja estas justa juĝisto, he is indeed an upright judge.
Li ja havis tiun rajton, he did have that right.

Iam loĝis en nia urbeto junulo kiu havis afablan pli junan fratinon. Unu tagon en la daŭro de la bela printempa vetero la junulo invitis la fratinon veturi ien en veturilo tirata de du ĉevaloj. La invito ĝojigis la knabinon, kaj ŝi respondis ke ŝi kun plezuro akompanos la fraton. Tuj ŝi pretigis sin por iri, kaj ili ekveturis. Ili pasis preter pitoreskaj kampoj kaj arbaretoj, kaj fine alvenis al ponto trans la rivero. Ili kredis ĝin malnova kaj ne tre forta, kaj ial la junulino estis treege timigita (frightened). "Ho, kara frato," ŝi ekkriis, kun eksalteto pro timo, "tiu ponto ja estas danĝera! Mi deziras marŝi trans ĝin, ĉar iam la pezeco de unu persono estos tiom tro multe por veturilo sur malforta ponto!" Sed la timemaj petoj de lia fratino ŝajne kolerigis la junulon, kaj li respondis malafable, "Nu, vi ja mirigas min! Vi montras vin tre malsaĝa, ĉar la konstruintoj de tiu ponto certe faris ĝin sufiĉe forta por tia veturilo kia la nia. Ne estos necese eksalti de ĝi, kaj piede transiri la ponton." Tiamaniere li penis trankviligi la kompatindan knabinon, sed tiaj vortoj nur silentigis ŝin, kaj ŝi komencis mallaŭte ploreti. Tamen la frato montris sin indiferenta al ŝiaj timemaj sentoj, kaj tute malatentis ŝiajn larmojn. Li gvidis la ĉevalojn rekte trans la ponton, dum la fratino atendis la bruegon de rompigita ligno, kaj imagis ke ŝi estas tuj mortigota. Tamen, la ponto estis tiel forta kiel la junulo estis klariginta, kaj tute ne estis danĝera. Sed pro la malafableco de la frato al la fratino, ili tute ne agrable pasigis la ceterajn horojn de la posttagmezo, malgraŭ la beleco de la vetero kaj de la kamparo.

1. Somewhere in that same town, there lived another youth, who also had an amiable sister. 2. One convenient day, she accompanied him for a ride in a vehicle drawn by a fast horse. 3. When they reached (alvenis al) the bridge, this girl also was frightened for some reason, the same as the girl in the other story. 4. She said "I do not intend to complain, but the carriage will certainly be too heavy while we are in it. I am afraid that that bridge is dangerous, so I will jump out and walk. I will also pick (kolektos) some sort of flowers, among the flowers growing there, near where someone's horses are grazing. I will not delay (atendigi) you long." He replied, "That bridge is entirely safe (nedanĝera) but instead of explaining (making-clear) to you about it, I will lead the horse across the bridge, while you walk across, for I am not indifferent to your fear." Then he helped his sister get out (eliri) of the carriage, and guided the horse across. Then he said with a pleasant smile, "It was not necessary to cross on foot." She replied, "No, but you showed yourself a courteous brother, and were very patient." Then they rode on (antaŭen), and talked to each other very amiably.

216. The indefinite adverb of manner, related to the indefinite pronoun iu, is iel, somehow, in any way, in some (any) manner:

Mi penis vin iel gvidi tien, I tried somehow to guide you thither.
Iel ni anoncos la decidon, we shall announce the decision in some way.

217. The indefinite adverb of quantity, related to the indefinite pronoun iu, is iom, some, any quantity, a certain amount:

Ĉu vi havas iom da tempo? Have you some time?
Ŝi varmigos iom da akvo, she will heat some water.
Tiu metodo estas iomete danĝera, that way is a little dangerous (198).
La ŝnuro estas iom tro longa, the string is somewhat too long.

218. The suffix -ad- is used to form words indicating that the action expressed in the root is continuous, habitual or repeated.

a. Verbs formed with the suffix -ad- are called frequentative verbs, and may often be translated by the root meaning, preceded by "keep (on)", "used to", etc.:

frapadi, to keep knocking, to knock repeatedly.
rigardadi, to keep on looking, to gaze.
vizitadi, to keep visiting, visit repeatedly, frequent, haunt.
Antaŭ du jaroj ŝi tre dolĉe kantadis, two years ago she used to sing very sweetly.

b. Nouns formed with the suffix -ad- are often equivalent to English verbal nouns ending in -ing, and (with the generic article, 201) may replace the infinitive as subject (130) and sometimes as object (29):

kriado, crying, shouting (from krio, cry, shout).
movado, motion, movement in general (from movo, a movement).
pafado, shooting, fusillade (from pafo, a shot).
parolado, a speech, address (from parolo, a word spoken).
pensado, thought, contemplation (from penso, a thought).
La promenado donas plezuron, the taking of walks gives pleasure.
Mi preferas la legadon de tiaj libroj, I prefer the reading of (to read) such books.

219. The invariable pronoun mem, self, selves, is intensive, and lays stress upon the substantive which immediately precedes it, or which it obviously modifies. (The combination of mem with personal pronouns must not be confused with reflexive pronouns, 39, 40):

Mi mem akompanos vin, I myself shall accompany you.
La gvidisto mem perdis la vojon, the guide himself lost the way.
Mi kredos al la viro mem, I shall give credence to the man himself.
La viroj mem defendis sin, the men themselves defended themselves.
Ĝi pendas sur la muro mem, it hangs on the very wall (the wall itself).
Ŝi venis mem por vidi vin, she came herself to see you.
Mi ekvidis la ŝteliston mem, I caught a glimpse of the thief himself.

Iam bonekonata reĝo, nomita Hierono, vivadis en granda urbo en Sikelio, kiu estas sudokcidenta de Italujo. Li suspektis ke iam la kronfaristoj, kiuj fabrikadis kronojn por li, ne uzis ĉiom de la oro donita al ili de la reĝo, sed falsadis ĝin per la uzado de iu alia materialo. Tamen, Hierono ne povis per si mem eltrovi ĉu oni falsadas la oron. Tial li venigis grekan klerulon, kies nomo estis Arĥimedo, kaj rakontis al li sian timon pri la falsita oro. Arĥimedo certigis lin ke iel li ja eltrovos pri la falsado, kaj helpos la reĝon kontraŭ la falsintoj, kiuj estis tiel indiferentaj al la honesteco.Ĉiutage li multe pensadis pri la afero, sed ju pli longe li pensadis, des malpli sukcesaj estis liaj penoj, ĝis iu tago, kiam li okaze faris interesan eltrovon. Li estis ĵus baninta sin, kaj subite ekrimarkis ke dum li mem restis en la akvo, ial ŝajnis esti iomete pli multe da akvo en la banujo ol antaŭe. Tuj li komprenis ke lia korpo estas forpuŝinta iom de la akvo el ĝia loko. Li komprenis ke tiom da akvo estas elpuŝita, kiom antaŭe estis en tiu loko kie li mem estas. Tia levado de la akvo per lia korpo donis al li saĝan ideon, kaj li prenis en la mano du aŭ tri orajn kronojn. Li ĵetis ilin unu post la alia en la banujon, kaj zorge rimarkis al kiu alteco ĉiu el ili levis la akvon. Tiam li eltiris ilin, kaj enmetis la kronon pri kiu Hierono estis plej suspektema. Li rimarkis ke ĉi tiu ne tiel alten levis la akvon, tial li estis certa ke la oro en ĝi estas multe falsita. Oni diras ke kiam li eltrovis ĉi tiun metodon por montri la falsadon de la malhonestaj kronfaristoj, li eksaltetis pro ĝojo kaj ekkriis "eŭreka," kiu estas la greka vorto por "mi estas trovinta." Tiun saman vorton oni ankoraŭ nun uzadas en la angla lingvo.

1. Several centuries ago, a rich and powerful (multepova) king, named Hiero, lived in Sicily. 2. Sometimes he was suspicious about the crown-makers who wrought (faris) crowns for him, out of the gold which he himself gave them. 3. He wondered whether these men were honest. 4. He suspected that perhaps (eble) they did not use all of the gold which was given them, but kept some of it for themselves. 5. He could not of himself (per si mem) discover whether they were debasing the gold in his crowns, so he summoned a wise man from (el) Greece. 6. To this well-informed man, whose name was Archimedes, he made clear his fears. 7. Archimedes assured the king that he would find out somehow about the matter. 8. He meditated several hours every day, and tried to discover a satisfactory (kontentiga) method, but for some reason he did not succeed. 9. One day, however, when he was bathing (himself), he noticed that there seemed to be a little more water in the bathtub when he himself was in it, than before. 10. The rising of the water gave him an idea. 11. He threw the crowns one after another into the water, and noticed how much water each displaced. 12. In this manner (tiamaniere) he understood how much each had been alloyed by the local (lokaj) crown-makers, whom Hiero soon threw into prison (la malliberejon).

220. The negative pronoun (and pronominal adjective) is neniu, no one, nobody, no (formed of ne and iu, with a medial n inserted for the sake of euphony):

Neniu el vi komprenas min, no one of you understands me.
Mi trovis neniun preta por iri, I found nobody ready to go.
Li havis neniun honestan serviston, he had no honest servant.

221. The negative pronoun neniu has a possessive or genitive form, nenies, nobody's, no one's:

Ĉies afero estas nenies afero, everybody's affair is nobody's affair.
Li laŭdos nenies ideojn, he will praise no one's ideas.

222. A participle may be equivalent not only to a clause describing or determining the substantive modified, as in la parolanta viro, the man who-is-talking, la sendota knabo, the boy who-will-be-sent, but also to an adverbial clause.

Such a participle has for its subject the subject of the verb in the sentence (though not in attributive or predicate relation with it), and indicates some relation of time, cause, manner, situation, etc., between the action of the participle and that of the main verb in the sentence. An adverbial participle is given the ending -e:

Ĝojante, mi ridis, rejoicing, I laughed.
Forironte, ni adiaŭis lin, being about to depart, we bade him farewell.
Baninte la infaneton, ŝi dormigis ĝin, after bathing (having bathed) the baby, she put it to sleep.
Estante ruzaj, ili falsis la oron, being sly, they debased the gold.
Tiel helpate de vi, mi sukcesos, thus helped by you, I shall succeed.
Silentigite de li, ili ne plendis, (having been) silenced by him, they did not complain.
Punote, li ekkriis, being about to be punished, he gave a cry.
Ne parolinte, li foriris, without speaking (not having spoken), he left.
Li venis, ne vokite, he came without being (came not-having-been) called.

223. The prefix re- indicates the repetition of an action or state, or the return of a person or thing to its original place or state. (Cf. English prefix re-; meaning either "again" or "back.")

Eble neniu greka klerulo estis pli fama ol la filozofo Arĥimedo. Longe studadinte la problemojn de la geometrio kaj de la fiziko, li faris multe da eltrovoj. Li tiel multe komprenis pri la uzado de la levilo (lever) ke oni rakontas la sekvantan rakonteton pri li: Li diris al la reĝo Hierono "Kiam oni donos al mi lokon sur kiu mi povos stari, mi mem ekmovos la mondon per mia levilo!" Zorge ekzameninte la ecojn (202) de la ŝraŭbo kaj de la cilindro, li elpensis diversajn maŝinojn en kiuj ŝraŭboj kaj cilindroj estas iamaniere kunigitaj. Uzante unu el tiuj maŝinoj, oni povis facile puŝi al la akvo la ŝipojn (necese konstruitajn sur la tero); kiujn antaŭe la viroj mem enpuŝis en la akvon, kun multe da laboro, aŭ tiris tien per ĉevaloj. Uzante alian maŝinon elpensitan de tiu greko, oni povis levi akvon de unu loko al alia. Ankoraŭ nun oni nomas tian maŝinon la "ŝraŭbo de Arĥimedo." En la daŭro de granda militado kontraŭ la urbo Sirakuzo, sur la insulo Sikelio, Arĥimedo elpensis diversajn maŝinojn por helpi la Sirakuzanojn. Vidinte ke la sunlumo rebrilas de spegulo, li faris el speguloj maŝinon per kiu li ekbruligis (set on fire) la ŝipojn de la malamikoj.Ĉi tiuj, ne komprenante kiamaniere la ŝipoj ekbrulis, estis multe timigitaj. Sed eĉ helpite de Arĥimedo la Sirakuzanoj ne venkis. Post iom da tempo, la malamikoj kaptis kaj tute detruis la urbon Sirakuzon. Nenies domo restis netuŝita, kaj centoj da personoj estis mortigataj. Oni ne scias per kia morto Arĥimedo mortis, sed eble la malamikoj, iel rekoninte la elpensinton de la spegulmaŝino, ĵetis lin en la maron aŭ alimaniere lin mortigis.

1. The Greek philosopher Archimedes was not only famous long ago, among his contemporaries (167, b, 132), but even today his name is well known everywhere. 2. No one's knowledge about the problems of geometry and physics was greater. 3. No one understood better the properties of the cylinder and the screw. 4. Having studied these properties a long time, and having meditated a great deal about them, he understood them a little (217) better than any one else (iu alia). 5. The story about the debasing of the gold crowns has already been told. 6. There is another anecdote, namely (nome), that he remarked to Hiero, king of Syracuse, that with a lever he would move the world, as soon as he had a place on which he himself could stand. 7. Having discovered how (kiamaniere) the sunlight is reflected by a mirror, and heats the wood upon which it shines, he invented a machine made out of mirrors. 8. Aided by this machine, the Syracusans were able to set on fire the wooden ships of the enemy. 9. The enemy, however, were not repulsed from the island, but at once rebuilt and repaired their ships, and sent them back to attack the city again. 10. Finally, having captured the city, they destroyed it, and killed a large number of the inhabitants (loĝantoj), also Archimedes himself.

224. The negative adjective, related to the negative pronoun neniu, is nenia, no kind of, no sort of, expressing a negative idea concerning the quality of a person or thing:

Mi havas nenian spegulon, I have no sort of mirror.
Nenia problemo estas tro malfacila por li, no sort of problem is too difficult for him.

225. The negative adverb of place is nenie, nowhere. The ending -n may be added, as to other adverbs (121), to indicate direction:

Nenie estas pli bona maŝino, nowhere is there a better machine.
Mi iros nenien morgaŭ, I shall go nowhere tomorrow.

226. The negative adverb of time is neniam, never, at no time:

Neniam vivis pli fama filozofo, there never lived a more famous philosopher.
Vi neniam trovos tiajn ŝraŭbojn aŭ cilindrojn, you will never find that kind of screws or cylinders.

227. The suffix -aĵ- is used to form concrete words. It is thus in contrast to the abstract-forming suffix -ec- (202).

a. A word formed from a verbal root by means of the suffix -aĵ- expresses a concrete example of a thing which undergoes (or, in the case of intransitives, results from) the action indicated in the root:

b. A word formed from an adjectival root or formation by means of the suffix -aĵ- indicates a thing characterized by or possessing the quality expressed in the root or formation to which it is attached:

c. A word formed from a noun-root by means of the suffix -aĵ- indicates a thing made or derived from that which is expressed in the root:

228. The adverb jen, behold, here, there, is used to point out or call attention to something:

Jen estas la problemo! There is the problem!
Jen la filozofo! Behold the philosopher!
Jen ŝi ludas, jen ŝi studas, now she plays, now she studies.
Mi faris ĝin jene, I did it as follows.
Mi agis laŭ la jena metodo, I acted in the following way.
Li diris la jenajn vortojn, he spoke the following words.

Vivadis en Grekujo antaŭ multaj jarcentoj du lertaj famaj pentristoj. Ili estis reciproke ĵaluzaj, kaj neniam povis interparoli paceme. Ne povinte decidi la problemon, kaj eltrovi kiu el ili estas la plej lerta, ili fine aranĝis konkurson pri la pentrado. Laŭ ĝiaj reguloj, ĉiu el ili pentris pentraĵon, por montri sian lertecon. Unu pentris teleron da vinberoj (grapes). Ĝi estis tiel mirinde kolorigita ke eĉ la birdoj venis kaj penis ĝin manĝi, pensinte ĝin ne nur pentraĵo, sed la vinberoj mem. "Nenia pentraĵo povos superi la mian," ĝojege ekkriis la pentristo, "jen, la birdoj mem rekonas mian lertecon!" Tiam li diris al la alia artisto, "Nu, kial vi ne fortiras tiun kurtenon? Mi volas rigardi vian pentraĵon." La dua pentristo respondis kun rideto, "Jen estas mia pentraĵo. Nenie apud vi estas kurteno, sed vi vidas nur pentraĵon de kurteno antaŭ tiu konstruaĵo." Tre mirigite, la pentrinto de la vinberoj diris "Vi ja superas min en la pentrado. Mi trompis la birdojn per mia pentraĵo, sed vi trompas eĉ aliajn artistojn! Tia lerteco estas ja mirindaĵo!"

Oni rakontas similan okazintaĵon pri fama artisto kiu pentris multe da pentraĵoj por Aleksandro Granda. Malgajninte en konkurso kontraŭ iuj aliaj artistoj, li opiniis ke la juĝintoj estas maljustaj al li, precipe pro la ĵaluzeco. Li ekkriis "Ĉar niaj pentraĵoj estas bildoj de ĉevaloj, ili certe postulas ĉevalajn juĝantojn!" Tial oni enkondukis du aŭ tri ĉevalojn. La ĉevaloj, tute ne rigardinte la pentraĵojn de la aliaj artistoj, kuris rekte al tiu de la plendinta artisto, kaj klare montris sian rekonadon de la tie pentritaj ĉevaloj. Surprizite, oni diris "Jen estas justaj juĝantoj!" Tuj oni laŭdis la pentriston kaj severe punis la malhonestajn homajn juĝintojn.

1. Syracuse was the largest city on the island of Sicily. 2. The famous philosopher and physicist Archimedes lost his life when that city was destroyed and entirely burned. 3. At least, no sort of trace of him seems to have been found after that occurrence. 4. Never, perhaps, was there a more learned man in Syracuse. 5. Greece was also famous for its skilled painters, and there are many anecdotes about them. 6. A painter who failed in a certain competition believed that none of the judges had been just to him. 7. He exclaimed "Behold this iniquity (injustice)! Nowhere can I find a human being who is not jealous. 8. Since the paintings are chiefly of horses, do they not require horses for judges?" 9. His proposal was accepted (54), and some horses were led in. 10. Without noticing (222) the other paintings, the horses walked at once to the picture of the unsuccessful artist, and showed immediate recognition of the horses painted there. 11. This act showed which competitor (konkursinto) was the most skilful. 12. The painter, having deceived the horses, as another artist had once deceived birds by a picture of grapes, said "Animals decide not by rules, but by feelings."

229. The negative adverb of motive or reason, related to the negative pronoun neniu, is nenial, for no reason:

Li estas nenial ĵaluza, he is jealous for no reason.
Nenial li trompis vin, for no reason he deceived you.

230. The negative adverb of manner is neniel, in no way.

Mi povos neniel aranĝi konkurson, I can in no way arrange a competition.
Tiu ago estas neniel laŭregula, That act is in no way regular.

231. The negative adverb of quantity is neniom, no amount of, not any, none, no:

Tiu pentraĵo postulas neniom da lerteco, such a painting requires no skill.
Estas neniom da vino en lia glaso, there is no wine in his glass.

232. The suffix -iĝ- is used to form intransitive verbs of an inchoative nature.

a. Inchoative verbs from the roots of intransitive verbs indicate the beginning or coming into existence of the act or condition expressed in the root:

sidiĝi, to become sitting, to sit down, to take a seat.
stariĝi, to become standing, to stand up.

b. Intransitive verbs may be similarly formed from the roots of transitive verbs, and indicate an action of the verb not immediately due to the subject's acting upon itself (as in the case of reflexive verbs, 41) and not caused by any direct agency (as in the case of the passive voice, 169):

La pordo fermiĝas, the door closes (goes shut).
La veturilo moviĝas, the vehicle moves.
La branĉo rompiĝas, the branch breaks.
Grupo da personoj kolektiĝis, a group of persons gathered.

c. Intransitive verbs may similarly be formed from adjectival roots, and indicate the acquiring of the characteristic or quality expressed in the root:

laciĝi, to become tired, to get tired.
varmiĝi, to become warm, to get warm.
maljuniĝi, to become old, to age.

d. Verbs may similarly be formed from noun-roots, adverbs, prepositions, prefixes and suffixes whose meaning permits:

Estas tre agrable sidiĝi sur la herbon, kaj rigardi la plilongiĝantajn ombrojn, en la daŭro de bela somera vespero. La suno grade malleviĝas post la montetoj, la nuboj fariĝas (become) bele kolorigitaj, kaj la tuta pejzaĝo pli kaj pli beliĝas. Malrapide la krepusko anstataŭas la helan sunlumon, kaj fine ĉie noktiĝas. La krepusko estas la rebrilado de la sunlumo tra la atmosfero, post la malleviĝo de la suno mem, laŭ la jena maniero: la radioj suprenbriladas, en la aeron super niaj kapoj, en la okcidenta parto de la ĉielo. De tie ili rebriladas tiamaniere ke la ĉielo lumiĝas. Kiam estas iom da nuboj sur la ĉielo okcidenta, la sunradioj briladas rekte kontraŭ ilin, belege kolorigante tiujn nubojn. En tropikaj landoj la krepuskiĝo okazas tre rapide. Ĝi ne nur komenciĝas subite, sed ankaŭ daŭras tre mallongan tempon. La noktiĝo preskaŭ tuj sekvas la taglumon, kun rimarkinda subiteco. Apenaŭ komenciĝas la krepusko, kiam la subiranta suno ŝajnas fali preter la horizonto. Tute male (quite on the contrary), en landoj treege nordaj, krepuskiĝas tre frue en la tago, kaj la krepusko daŭras longan tempon antaŭ ol la nokto venas. Efektive (really), en tiuj landoj la krepusko tute anstataŭas la nokton, dum ses monatoj de la jaro. Tie oni havas krepuskon dum la unua duonjaro, kaj la taglumon dum la sekvinta duonjaro. Krepusko daŭranta tiom da tempo estas tiel rimarkinda kiel tago de tia sama longeco. Mi dubas ĉu tia dividado de la tempo inter tago kaj malhela nokto estas agrabla, sed oni povas neniel malhelpi ĝin.Ĉiu tre norda lando havas la saman travivaĵon (experience), ĉiujare, kaj efektive oni apenaŭ rimarkas ĝin. Pri ĉiu plendanto oni nur diras "Li estas nenial malkontenta."